Θέμα
Ποινή συνολική, Νόμου εφαρμογή και ερμηνεία.
Περίληψη:
Ο καθορισμός συνολικής ποινής χωρεί ανεξαρτήτως του αμετακλήτου των καταδικαστικών αποφάσεων. Από τις διατάξεις των άρθρων 94 έως 97 ΠΚ και 491 εδ. β ΚΠΔ προκύπτει ότι για τον καθορισμό συνολικής ποινής κατ’ άρθρο 551 ΚΠοινΔ, δεν είναι αναγκαίο οι καταδικαστικές αποφάσεις να είναι αμετάκλητες και ότι δεν συνάγεται το αντίθετο από τη διάταξη του άρθρο 551 ΚΠΔ που αναφέρεται στην εκτέλεση περισσοτέρων αποφάσεων για συρρέοντα εγκλήματα, η οποία, καθώς και στην αιτιολογική έκθεση σημειώνεται, καθορίζει το αρμόδιο δικαστήριο για τον καθορισμό της εκτιτέας συνολικής ποινής σε εκτέλεση περισσοτέρων αμετακλήτων καταδικαστικών αποφάσεων κατά του αυτού προσώπου για διάφορα συρρέοντα εγκλήματα, διότι το άρθρο αυτό σκοπεί να ρυθμίσει την περίπτωση κατά την οποία δεν έχει καταστεί δυνατός για οποιοδήποτε λόγο ο καθορισμός της συνολικής ποινής, πριν οι αποφάσεις αυτές καταστούν αμετάκλητες. Αντίθετη η μειοψηφία 15 μελών(Ολομ. ΑΠ 4/2005 ΠοινΔικ.8.660, ΝοΒ 53.1322 και Ποιν. Χρον ΝΕ. 787 ). (Επιμέλεια περίληψης: Ευριπίδης Αντωνίου, επίτιμος αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου)
ΑΡΙΘΜΟΣ 4/2005
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΣΕ ΠΛΗΡΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Γεώργιο Κάπο, Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Θεόδωρο Λαφαζάνο, Νικόλαο Γεωργίλη, Στυλιανό Πατεράκη, Αθανάσιο Κρητικό, Στυλιανό Μοσχολέα, Ρωμύλο Κεδίκογλου, Αντιπροέδρους, Σπυρίδωνα Γκιάφη, Ιωάννη Βερέτσο, Σπυρίδωνα Μπαρμπαστάθη, Θεόδωρο Αποστολόπουλο, Νικόλαο Κασσαβέτη, Γεώργιο Ναυπλιώτη, Ανάργυρο Πλατή, Σταμάτιο Γιακουμέλο, Κωνσταντίνο Μουλαγιάννη, Αλέξανδρο Κασιώλα, Ιωάννη Δαβίλα, Νικόλαο Οικονομίδη, Γεώργιο Σαραντινό, Σπυρίδωνα Κολυβά, Γεώργιο Αμελαδιώτη, Στέφανο Γαβρά, Χρύσανθο Παπούλια, Χρήστο Γεωργαντόπουλο, Χαράλαμπο Αντωνιάδη, Γεώργιο Βούλγαρη, Ευάγγελο Σταυρουλάκη, Δημήτριο Λοβέρδο, Αθανάσιο Γιωτάκο, Γεώργιο Φώσκολο, Γεώργιο Χλαμπουτάκη, Νίκη Γιαννακάκη, Δημήτριο Κυριτσάκη, Αναστάσιο - Φιλητά Περίδη, Ανδρέα Μαρκάκη, Ελένη Μαραμαθά, Δημήτριο Κιτρίδη, Αθανάσιο Μπρίλλη, Βασίλειο Ρήγα, Μιχαήλ Μαργαρίτη, Ηρακλή Κωνσταντινίδη, Γεώργιο Καλαμίδα, Φώτιο Καϋμενάκη, Γεώργιο Καράμπελα, Μιχαήλ Δέτση - Εισηγητή, Δημήτριο Κανελλόπουλο, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 17 Φεβρουαρίου 2005, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ανδρέα Ζύγουρα (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και της Γραμματέως Ευδοκίας Φραγκίδη, για να δικάσει την αίτηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, περί αναιρέσεως υπέρ του νόμου της 3200/2004 αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών. Με κατηγορούμενο τον ……….., κάτοικο …... και ήδη κρατούμενο στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Α' Τύπου Μαλανδρίνου, που δεν παραστάθηκε στο ακροατήριο.Το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών με την υπ' αριθ. 3200/2004 απόφαση του, διέταξε όσα με λεπτομέρεια αναφέρονται σ' αυτήν.
Την αναίρεση της παραπάνω αποφάσεως ζητάει τώρα ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου με την από 1 Φεβρουαρίου 2005 αίτησή του, που συντάχθηκε ενώπιον της Γραμματέως του Ποινικού Τμήματος του Αρείου Πάγου Αργυρώς Κωνσταντάκη και καταχωρήθηκε στο οικείο πινάκιο με αριθμό 247/2005.
Αφού άκουσε τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνει δεκτή η προκείμενη αίτηση αναίρεσης.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Εισάγεται στην πλήρη Ολομέλεια (ποινική) η από 1-2-2005 αίτηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για αναίρεση υπέρ του νόμου, λόγω εσφαλμένης ερμηνείας των σχετικών ποινικών διατάξεων των άρθρων 94, 96, 97 ΠΚ και 551 Κ.ΠοινΔ (άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε του Κ.Ποιν.Δ) της υπ' αριθ. 3200/2004 αμετάκλητης απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών, με την οποία το εν λόγω Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι δεν συντρέχει νόμιμη περίπτωση προς καθορισμό συνολικής εκτιτέας ποινής για τον καταδικασθέντα, δυνάμει των αναφερόμενων σ' αυτήν καταδικαστικών αποφάσεων, ………..., σε πρόσκαιρες στερητικές της ελευθερίας και χρηματικές ποινές, επειδή κατά την προσβαλλόμενη απόφαση δεν προέκυπτε ότι οι προδιαληφθείσες καταδικαστικές αποφάσεις είχαν καταστεί αμετάκλητες. Επειδή, όπως προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων 94 έως 97 ΠΚ, οι περί συρροής εγκλημάτων και καθορισμού συνολικής γι' αυτά ποινής ορισμοί εφαρμόζονται και αυτεπαγγέλτως από το δικαστή, ως αναγόμενοι στην επιμέτρηση της ποινής και όταν τα συρρέοντα εγκλήματα εκδικάστηκαν διαδοχικώς και εκδόθηκαν περισσότερες αποφάσεις, είτε από το ίδιο, είτε από διαφορετικά δικαστήρια, αρκεί να συντρέχουν οι όροι του άρθρου 97 ΠΚ. Και στην περίπτωση αυτή η εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων χωρεί και πριν όλες οι καταδικαστικές αποφάσεις γίνουν αμετάκλητες, τούτου συναγομένου και από το άρθρο 491 εδ. β' Κ.Ποιν.Δ, κατά το οποίο επιτρέπεται επίσης έφεση και κατά αποφάσεως που καθόρισε συνολική ποινή, αν τα συρρέοντα εγκλήματα εκδικάστηκαν χωριστά, εκδοθεισών περισσοτέρων αποφάσεων, «η δε συνολική ποινή καθορίστηκε πριν όλες οι αποφάσεις αυτές γίνουν αμετάκλητες». Σε αυτά δεν αντιτίθεται η αναφερόμενη στην εκτέλεση περισσοτέρων αποφάσεων για συρρέοντα εγκλήματα διάταξη του άρθρου 551 Κ.Ποιν.Δ, η οποία, καθώς και στην αιτιολογική έκθεση σημειώνεται, καθορίζει το αρμόδιο δικαστήριο για τον καθορισμό της εκτιτέας συνολικής ποινής σε εκτέλεση περισσοτέρων αμετακλήτων καταδικαστικών αποφάσεων κατά του αυτού προσώπου για διάφορα συρρέοντα εγκλήματα, διότι το άρθρο αυτό σκοπεί να ρυθμίσει την περίπτωση κατά την οποία δεν είχε καταστεί δυνατός για οποιοδήποτε λόγο ο καθορισμός της συνολικής ποινής πριν οι αποφάσεις αυτές καταστούν αμετάκλητες.
Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, το Τριμελές Εφετείο Αθηνών, το οποίο, με την προσβαλλόμενη απόφασή του απέρριψε ως απαράδεκτη την από 15-9-2004 αίτηση του ………., με την οποία ζητούσε τον καθορισμό συνολικής ποινής από τις ποινές που του είχαν επιβληθεί α) Καθείρξεως 18 ετών με την υπ' αριθ. 492-493/2003 απόφαση του Μ.Ο.Δ. Αθηνών, β) καθείρξεως 15 ετών με την υπ' αριθ. 492/2001 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Θεσ/νίκης, γ) συνολικής καθείρξεως 15 ετών και χρηματικής ποινής 5.200.000 δρχ. με την υπ' αριθ. 1387/1996 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Κρήτης, δ) συνολικής καθείρξεως 13 ετών και 6 μηνών και χρηματικής ποινής 200.000 δρχ. με την υπ' αριθ. 661-662/1997 απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Θεσ/νίκης, ε) συνολικής καθείρξεως 6 ετών και 6 μηνών με την υπ' αριθ. 1358/1999 απόφαση του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Αθηνών, στ) συνολικής φυλακίσεως 13 μηνών και χρηματικής ποινής 10.000 δρχ. με την υπ' αριθμ. 4213/1992 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θεσ/νίκης, ζ) φυλακίσεως 2 μηνών με την υπ' αριθ. 6035/1999 απόφαση του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Θεσ/νίκης, η) συνολικής ποινής φυλακίσεως 25 ημερών με την υπ' αριθ. 745/1996 απόφαση του Μονομελούς Πλημ/κείου Αλμυρού και θ) φυλακίσεως 30 ημερών με την υπ' αριθ. 10807/1992 απόφαση του Μονομελούς Πλημ/κείου Θεσ/νίκης, επειδή δεν προέκυπτε ότι οι αποφάσεις αυτές είχαν καταστεί αμετάκλητες, εσφαλμένως ερμήνευσε τις ουσιαστικές ποινικές διατάξεις των άρθρων 94, 96, 97, ΠΚ και 551 παρ. 1 Κ.Ποιν.Δ.
Συνεπώς, ο από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε του Κ.Ποιν.Δ. προβαλλόμενος λόγος αναιρέσεως είναι βάσιμος και πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συντιθέμενο από άλλους δικαστές εκτός εκείνων που είχαν δικάσει προηγουμένως (άρθρο 519 ΚΠοινΔ). Κατά τη γνώμη όμως δεκαπέντε μελών του Δικαστηρίου, ήτοι των Αντιπροέδρων, Νικολάου Γεωργίλη και Αθανασίου Κρητικού και των Αρεοπαγιτών, Γεωργίου Ναυπλιώτη, Σταματίου Γιακουμέλου, Κων/νου Μουλαγιάννη, Χρύσανθου Παπούλια, Γεωργίου Βούλγαρη, Αναστασίου Φιλητά – Περίδη, Ελένης Μαραμαθά, Δημητρίου Κιτρίδη, Αθανασίου Μπρίλλη, Ηρακλή Κωνσταντινίδη, Γεωργίου Καλαμίδα, Φώτιου Καϋμενάκη και Μιχαήλ Δέτση, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 546 παρ. 1 και 551 παρ. 1 του Κ.Ποιν.Δ. προκύπτει σαφώς ότι για τον καθορισμό συνολικής ποινής κατ' άρθρο 551 του Κ.Ποιν.Δ. απαιτείται, αφενός μεν οι καταδικαστικές αποφάσεις να συναντώνται κατά την εκτέλεση, αφετέρου δε αυτές να είναι αμετάκλητες, καθόσον μόνον οι τελευταίες είναι εκτελεστές, με εξαίρεση τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο νόμος ορίζει διαφορετικά, όπως π.χ. είναι αυτές των άρθρων 429 παρ. 2, 497 παρ. 4 και 5 και 507 παρ. 1 του ίδιου κώδικα. Δεν συνάγεται δε το αντίθετο από το άρθρο 491 του Κ.Ποιν.Δ., σκοπός των διατάξεων του οποίου είναι η παροχή σ' εκείνον που καταδικάστηκε για περισσότερα εγκλήματα της δυνατότητας να ασκεί έφεση για όλα τα συρρέοντα εγκλήματα, και όταν ακόμη για ορισμένα από αυτά, με βάση τις επί μέρους ποινές δεν επιτρέπεται έφεση, σύμφωνα με το άρθρο 489 του Κ.Ποιν.Δ. ή άλλη ειδική διάταξη, της επεκτάσεως του εκκλητού εξαρτωμένης από τη θέληση του καταδικασθέντος, ο οποίος δεν στερείται του δικαιώματος του να εκκαλέσει την απόφαση για ένα μόνον έγκλημα ή να περιορίσει την έφεση για ορισμένα μόνον εγκλήματα στην περίπτωση του εδ. α' του άρθρου 491 του Κ.Ποιν.Δ. ή να περιορίσει την έφεση σε ορισμένες μόνον αποφάσεις στην περίπτωση του εδ. β' του ίδιου άρθρου, εφόσον βεβαίως και στις δυο περιπτώσεις συντρέχουν οι κατά νόμο προϋποθέσεις του εκκλητού και επομένως, ο καθορισμός συνολικής ποινής στη δεύτερη περίπτωση γίνεται ύστερα από αίτηση του καταδικασθέντος που υποβάλλεται εν όψει ασκήσεως από αυτόν εφέσεως κατά της αποφάσεως που θα καθορίσει συνολική ποινή. Συνιστούν, επομένως, οι διατάξεις του άρθρου 491 του Κ.Ποιν.Δ ειδική ρύθμιση, στο πλαίσιο της οποίας εισάγεται απόκλιση από τον κανόνα, ότι κατά τον καθορισμό συνολικής ποινής από αποφάσεις που συναντώνται κατά την εκτέλεση, οι αποφάσεις αυτές πρέπει να έχουν καταστεί αμετάκλητες, καθόσον χωρίς την απόκλιση αυτή δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί πλήρως το άρθρο 491 εδάφ. β' του Κ.Ποιν.Δ., κατά το πνεύμα του νομοθέτη, αφού δεν θα ήταν δυνατόν να περιληφθούν στον καθορισμό της συνολικής ποινής ανέκκλητες αποφάσεις, οι οποίες συναντώνται μεν κατά την εκτέλεση, πλην δεν έχουν ακόμη καταστεί αμετάκλητες γιατί δεν παρήλθε η προθεσμία της αναίρεσης και δεν αναιρεί επομένως η απόκλιση αυτή το γενικό κανόνα του άρθρου 551 παρ. 1 του Κ.Ποιν.Δ., που είναι, όπως εκτίθεται πιο πάνω, ουσιαστική ποινική διάταξη, αφού αφορά την επιμέτρηση της ποινής.
Συνεπώς, κατά τη μειοψηφούσα γνώμη, το Τριμελές Εφετείο Αθηνών που με την προσβαλλόμενη απόφασή του έκρινε ότι δεν συντρέχει νόμιμη περίπτωση προς καθορισμό συνολικής εκτιτέας ποινής για τον καταδικασθέντα δυνάμει των αναφερόμενων σ' αυτήν καταδικαστικών αποφάσεων, ………., σε πρόσκαιρες στερητικές της ελευθερίας και χρηματικές ποινές, επειδή δεν προέκυπτε, ότι οι προδιαληφθείσες καταδικαστικές αποφάσεις είχαν καταστεί αμετάκλητες και κατόπιν αυτού, απέρριψε την αίτηση του ανωτέρω καταδικασθέντος ως απαράδεκτη, ορθώς τις οικείες ποινικές διατάξεις των άρθρων 94, 96, 97 Π.Κ. και 551 παρ. 1 του Κ.Ποιν.Δ. ερμήνευσε και έπρεπε κατ' ακολουθίαν να απορριφθεί ο περί αντιθέτου από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε' του Κ.Ποιν.Δ. λόγος αναιρέσεως, ως αβάσιμος.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την υπ' αριθ. 3200/2004 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών. Και
Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συντιθέμενο από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που είχαν δικάσει αυτήν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 21 Απριλίου 2005. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 12 Μαϊου 2005.