Θέμα
Δάση, Δημόσιο , Ιόνιος Κώδικας.
Περίληψη:
Δάση και δασικές εκτάσεις στα Ιόνια νησιά. Δεν ισχύει το τεκμήριο της κυριότητας του ελληνικού δημοσίου, το οποίο πρέπει να ισχυρισθεί και να αποδείξει την απόκτηση της επικαλούμενης κυριότητάς του με κάποιον νόμιμο, κατά τον Ιόνιο Κώδικα ή τον ΑΚ τρόπο. Αναίρεση Λόγος αναίρεσης από τον αρ 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ αβάσιμος (Επικυρώνει ΕφΠατρών 315/2013).
Αριθμός 2243/2014
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Γ' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Ιωάννη Σίδερη, Αντιπρόεδρο Αρείου Πάγου, Νικόλαο Μπιχάκη, Ερωτόκριτο Καλούδη, Αργύριο Σταυράκη και Ελένη Διονυσοπούλου, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του, στις 15 Οκτωβρίου 2014, με την παρουσία και της γραμματέως Αγγελικής Ανυφαντή, για να δικάσει την εξής υπόθεση μεταξύ:
Του αναιρεσείοντος: Ελληνικού Δημοσίου, νόμιμα εκπροσωπουμένου από τον Υπουργό Οικονομικών, που κατοικοεδρεύει στην Αθήνα, το οποίο εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιό του Βασίλειο Κορκίζογλου, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 του Κ.Πολ.Δ.
Της αναιρεσίβλητης: Ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία "GALLERY ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ" και με διακριτικό τίτλο "GALLERY BLUE HOTEL S.A", που εδρεύει στο
και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Παναγή Καππάτο.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 12/5/2009 αγωγή της ήδη αναιρεσίβλητης, που κατατέθηκε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Κεφαλληνίας. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 39/2010 του ίδιου Δικαστηρίου και 315/2013 του Εφετείου Πατρών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί το αναιρεσείον Ελληνικό Δημόσιο με την από 13/11/2013 αίτησή του. Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Αργύριος Σταυράκης ανέγνωσε την από 18/9/2014 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της αίτησης αναίρεσης. Ο πληρεξούσιος της αναιρεσίβλητης ζήτησε την απόρριψη της αίτησης και την καταδίκη του αντιδίκου της στη δικαστική δαπάνη της.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Κατά το άρθρο 62§1 εδ. β'του ν. 998/1979 "περί των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας" (ήδη άρθρ. 37§1 ν. 4280/2014) το κατά την §1 εδ, α'του ίδιου άρθρου τεκμήριο κυριότητας υπέρ του δημοσίου επί των δασών και εν γένει δασικών εκτάσεων "δεν ισχύει εις τας περιφερείας του Πρωτοδικείου των Ιονίων Νήσων, της Κρήτης και των Νομών Λέσβου, Σάμου και Χίου και των νήσων Κυθήρων, Αντικυθήρων και Κυκλάδων". Με τη διάταξη αυτή καθιερώθηκε νομοθετικώς η μόνη και ορθή (ΑΠ 340/1985 ΝοΒ 34.76) ερμηνευτική άποψη για τη νομική θέση (προϊσχύσαντες νόμοι) των δασών στα Ιόνια νησιά (και των λοιπών προαναφερομένων), κατά την οποία το Ελληνικό δημόσιο δεν έχει δικαίωμα στα δάση των Επτανήσων και δεν ισχύει στην περίπτωση αυτή το τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου επί των δασών που προβλέπεται στο από 16-11-1836 β.δ. "περί ιδιωτικών δασών", με αποτέλεσμα, προκειμένου περί δασών που βρίσκονται στα Επτάνησα, μόνη η επίκληση από το δημόσιο και απόδειξη της δασικής μορφής της διεκδικούμενης έκτασης να μην αρκεί για τη θεμελίωση του δικαιώματος κυριότητάς του σ'αυτήν, αλλά (να) πρέπει το δημόσιο σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση να επικαλείται και αποδεικνύει ότι έγινε κύριο με οποιονδήποτε από τους τρόπους που προβλέπονται από τον Ιόνιο Αστικό Κώδικα ή τον Αστικό Κώδικα, μετά την 23-2-1946, ή τυχόν ειδικούς νόμους (ΑΠ 340/1985). Εξάλλου ο αναιρετικός λόγος (από τον αρ. 1 του άρθρου 559 του ΚΠολΔ για παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου δεν ιδρύεται όταν το δικαστήριο δεν εφαρμόζει τέτοιον κανόνα, του οποίου, ενόψει των πραγματικών παραδοχών του δικαστηρίου, δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής ή εφαρμόζει κανόνα, του οποίου, ενόψει των ίδιων παραδοχών, συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής, λόγος δε αναιρέσεως, με τον οποίο πλήττεται μη πραγματική η παραδοχή του δικαστηρίου, είναι αβάσιμος, ως στηριζόμενος σε εσφαλμένη προϋπόθεση.
ΙΙ. Εν προκειμένω, όπως προκύπτει (από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο που την εξέδωσε δέχθηκε τα ακόλουθα: "Το πρώτο από τα επίδικα ακίνητα έχει έκταση 5.699,87 τ.μ. βρίσκεται στη θέση "Κάπρος" της κτηματικής περιφέρειας του Δ.Δ. Σκάλας του Δήμου Ελειού Πρόνων του Ν. Κεφαλληνίας και συνορεύει (...). Το δεύτερο από τα επίδικα ακίνητα έχει έκταση 5.700 τ.μ., βρίσκεται στην ίδια ως άνω θέση και συνορεύει (...). Τα παραπάνω ακίνητα είχαν περιέλθει περί το έτος 1890 ως ενιαίο ακίνητο έκτασης 11 στρεμ. περίπου στο γεννηθέντα το έτος 1876 Μ. Α. του Γ. και της Μ., με άτυπη παραχώρηση από τον πατέρα του Γ. Α. του Π.. Από τότε που το ενιαίο ακίνητο περιήλθε στο Μ. Α. του Γ. και της Μ., αυτός το επέβλεπε και το καλλιεργούσε με φακές, βρώμη και σιτάρι. Περί το έτος 1950 ο Μ. Α. του Γ. και της Μ. παραχώρησε άτυπα το ως άνω ενιαίο ακίνητο στο γιό του Γ. Α., ο οποίος συνέχισε τις ίδιες καλλιέργειες έως το έτος 1960. 'Εκτοτε αυτός έπαυσε να το καλλιεργεί με τα παραπάνω είδη και το έσπερνε προς βόσκηση των ζώων που διατηρούσε ή το εκμίσθωνε σε βοσκούς της περιοχής για βόσκηση των ποιμνίων τους με το σύστημα του πάκτου, δηλαδή να του δίνουν ως μίσθωμα ένα αρνί. Το έτος 1997 ο Γ. ’. του Μ. δυνάμει του υπ' αριθμ. .../14-10-1997 συμβολαίου γονικής παροχής ψιλής κυριότητας της Συμβολαιογράφου Πρόνων Καλλιόπης Κουρκουμέλη, που έχει μεταγραφεί νόμιμα, μεταβίβασε αιτία γονικής παροχής την ψιλή κυριότητα του παραπάνω ενιαίου ακινήτου, ως έχοντος έκταση 7.335 τ.μ., στο γιο του Μ. ’., ενώ παρακράτησε ο ίδιος την επικαρπία του ακινήτου αυτού εφ' όρου ζωής του, ο οποίος συνέχισε να ασκεί τις ίδιες διακατοχικές πράξεις στο ακίνητο αυτό, ήτοι το επέβλεπε και το έσπερνε προς βόσκηση των ζώων του. Στη συνέχεια ο Γ. ’. του Μ. και ο γιος του Μ. ’., αφού δυνάμει του υπ' αριθμ. .../24-9-2001 συμβολαίου της ίδιας ως άνω Συμβολαιογράφου, που έχει μεταγραφεί νόμιμα, διόρθωσε ο πρώτος την έκταση του μεταβιβασθέντος στο δεύτερο ακινήτου σε 11.399,87 τ.μ., μετά ορθή καταμέτρηση αυτού και αποδέχτηκε ο δεύτερος τη συμπληρωματική έκταση των 4.064,87 τ.μ., δυνάμει των υπ' αριθμ. .../24-9-2001 και .../ 24-9-2001 συμβολαίων της ίδιας Συμβολαιογράφου, που έχουν μεταγραφεί νόμιμα, μεταβίβασαν αιτία πώλησης ο πρώτος κατά επικαρπία και ο δεύτερος κατά ψιλή κυριότητα 5.699,87 τ.μ. εκ του ακινήτου των 11.399,87 τ.μ. στη Μ. Δ. και τα υπόλοιπα 5.700 τ.μ. αυτού στον Ι. Π.. Οι παραπάνω αγοραστές συνέχισαν και αυτοί ν' ασκούν με καλή πίστη, ο καθένας στο ακίνητο που αγόρασε, τις ίδιες πράξεις νομής. Έτσι ο Γ. ’. του Μ. και ο γιος του Μ. ’. έγιναν κύριοι του ακίνητου των 11.399,87 τ.μ. με έκτακτη χρησικτησία, ο τελευταίος προσμετρουμένου και του χρόνου νομής του δικαιοπαρόχου του, οι δε Μ. Δ. και Ι. Π. έγιναν και αυτοί κύριοι ο καθένας του ακινήτου που περιήλθε σ' αυτόν τόσο με παράγωγο τρόπο, όσο και με τακτική χρησικτησία και με έκτακτη χρησικτησία, προσμετρουμένου και του χρόνου νομής των δικαιοπαρόχων τους. Τέλος δυνάμει των υπ' αριθμ. .../2-12-2005 και .../2-12-2005 συμβολαίων της ίδιας Συμβολαιογράφου, που έχουν μεταγραφεί νόμιμα, η Μ. Δ. και ο Ι. Π. μεταβίβασαν αιτία πώλησης τα παραπάνω ακίνητα που τους ανήκαν στην ενάγουσα, η οποία ως αποκτήσασα αυτά από αληθείς κυρίους έγινε κυρία αυτών. Περαιτέρω αποδείχτηκε ότι με την υπ' αριθμ. 5379/26-10-2001 "Πράξη χαρακτηρισμού έκτασης" της Δ/σης Δασών Ν. Κεφαλληνίας τα επίδικα ακίνητα χαρακτηρίστηκαν ως δασική έκταση. Κατά της ως άνω πράξης οι ως άνω άμεσοι δικαιοπάροχοι της ενάγουσας υπέβαλαν ένσταση στην Πρωτοβάθμια Επιτροπή Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων Ν. Κεφαλληνίας, η οποία με την υπ' αριθμ. 1/8-3-2001 απόφασή της έκρινε ότι το ακίνητο των 11.399,87 τ.μ. είναι μη δασικού χαρακτήρα, υπαγόμενο στο άρθρο 3 παρ. 6β του ν. 998/1979. Κατά της απόφασης αυτής το εναγόμενο άσκησε προσφυγή στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων Πατρών, η οποία με την υπ' αριθμ. 76/17-12-2003 απόφασή της απέρριψε την προσφυγή του εναγομένου και δέχτηκε ως είχε την ως άνω απόφαση της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων Ν. Κεφαλληνίας. Παρά ταύτα όμως το εναγόμενο και ήδη εκκαλούν αμφισβητεί την κυριότητα της ενάγουσας. Το εναγόμενο ισχυρίστηκε πρωτοδίκως και επαναφέρει με έφεσή του ότι τα επίδικα ακίνητα αποτελούν χορτολιβαδικές εκτάσεις κατά την έννοια του άρθρου 3 παρ. 6β' του ν. 998/1979 και επομένως ως τέτοιες ανήκουν κατά κυριότητα στο ίδιο. Σύμφωνα όμως με όσα αναφέρθηκαν στην προεκτεθείσα νομική σκέψη, προκειμένου περί δασών και δασικών εκτάσεων που βρίσκονται στα Επτάνησα, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου και επομένως ο παραπάνω ισχυρισμός του εναγομένου είναι μη νόμιμος".
Δέχεται δηλαδή το Εφετείο ότι τα επίδικα ακίνητα, συνολικής εκτάσεως 11399,87 τ.μ., δεν αποτελούσαν ποτέ δάσος ή δασική έκταση, αλλ'ήσαν καλλιεργήσιμοι αγροί, τους οποίους οι δικαιοπάροχοι, άμεσοι και απώτεροι, της αναιρεσίβλητης εταιρείας καλλιεργούσαν με δημητριακά (φακή, βρώμη, σιτάρι) και χορτονομή για τα ζώα τους ή (και) τα εκμίσθωναν προς τρίτους για τον ίδιο σκοπό, γενόμενοι έτσι κύριοι των επιδίκων αφ'ενός μεν με παράγωγο τρόπο, σύμφωνα με τις αναφερόμενες, κατά τους νομίμους τρόπους, μεταβιβάσεις, αλλά και με πρωτότυπο, με τακτική και έκτακτη χρησικτησία, και ότι την κυριότητα αυτή επί των επιδίκων απέκτησε η αναιρεσίβλητη με αγορά από τους αληθείς κυρίους - δικαιοπαρόχους της, δυνάμει των νομίμως μεταγραφέντων υπ'αριθμ. ... και .../2-12-2005 συμβολαίων που προαναφέρθηκαν. Και βάσει των παραδοχών αυτών το Εφετείο, με επικύρωση της πρωτόδικης απόφασης, που είχε δεχθεί τα ίδια, δέχθηκε την ένδικη αγωγή της αναιρεσίβλητης και αναγνώρισε την τελευταία κυρία των επιδίκων, πράγμα που αμφισβητούσε το αναιρεσείον - εναγόμενο ελληνικό δημόσιο, απορρίπτοντας ως μη νόμιμο και τον ισχυρισμό του αναιρεσείοντος ότι τα επίδικα, ως δασικές εκτάσεις, ανήκαν στην κυριότητα του δημοσίου.
ΙΙΙ. Με τον μοναδικό λόγο της κρινόμενης αίτησης, από τον αρ. 1 του άρθρου 559 του ΚΠολΔ, το αναιρεσείον υποστηρίζει ότι το Εφετείο με τις προπαρατεθείσες παραδοχές του παραβίασε με την μη εφαρμογή τους τις διατάξεις του β.δ. της 16-11-1836 περί ιδιωτικών δασών και τις αναφερόμενες στο αναιρετήριο λοιπές προϊσχύσασες του ΑΚ διατάξεις των άρθρων 423, 424, 425 και 426 του Ιόνιου ΑΚ, των άρθρων 1 και 2 του από 21-6-1887 νόμου περί διακρίσεως κτημάτων κ.λ.π., σύμφωνα με τις οποίες, κατά τους ισχυρισμούς του αναιρεσείοντος, τα επίδικα, ως δασικές εκτάσεις, ανήκουν κατά τεκμήριο στην κυριότητα του δημοσίου, αλλά και (παραβίασε) με την εφαρμογή τους τις προαναφερθείσες (ανωτ. υπό Ι) διατάξεις του άρθρου 62 του ν. 998/1979 περί των δασών κ.λ.π., οι οποίες, κατά τους ίδιους ισχυρισμούς, δεν ήταν εφαρμοστέες εν προκειμένω. Ο λόγος αυτός της αναίρεσης είναι αβάσιμος, σύμφωνα με την προηγηθείσα νομική σκέψη, αφ'ενός μεν διότι στηρίζεται στην εσφαλμένη προϋπόθεση ότι τα επίδικα αποτελούν δασικές εκτάσεις, πράγμα το οποίο δεν δέχθηκε το Εφετείο, κατά την μη προσβαλλόμενη αυτή κρίση του, αφ'ετέρου δε και εν πάση περιπτώσει επειδή στα Ιόνια νησιά, στα οποία ανήκει και η Κεφαλληνία, όπου τα επίδικα, δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου επί των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις του άρθρου 62 του ν. 996/1979, τις οποίες ορθώς, ως εφαρμοστέες, και εφήρμοσε το Εφετείο, ενώ δεν έχουν εφαρμογή οι επικαλούμενες στο αναιρετήριο ως άνω διατάξεις του β.δ. της 16-11-1836 περί ιδιωτικών δασών κ.λ.π., τις οποίες και ορθώς δεν εφήρμοσε το Εφετείο.
IV. Κατ'ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει ν'απορριφθεί η κρινόμενη αίτηση αναιρέσεως, και να καταδικαστεί το αναιρεσείον στην αναφερόμενη στο διατακτικό δικαστική δαπάνη της αναιρεσίβλητης, κατά το νόμιμο αίτημα της τελευταίας (άρθρ. 176, 183, 191 §2 ΚΠολΔ, 22 ν. 3693/1947).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 13-11-2013 αίτηση του Ελληνικού δημοσίου για αναίρεση της υπ'αριθμ. 315/2013 απόφασης του Εφετείου Πατρών. Και
Καταδικάζει το αναιρεσείον στη δικαστική δαπάνη της αναιρεσίβλητης, την οποία ορίζει στο ποσό των τριακοσίων (300) ευρώ.
ΚΡΙΘΗΚΕ και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 2 Δεκεμβρίου 2014.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση, στο ακροατήριό του, στις 17 Δεκεμβρίου 2014.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ