Θέμα
Αιτιολογίας ανεπάρκεια, Δασικά αδικήματα.
Περίληψη:
Αναιρεί και παραπέμπει. Καταδικαστική απόφαση για παράνομη εκχέρσωση δασική έκτασης και για κατάληψη δημοσίου κτήματος. Έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας γιατί αφενός δεν αναφέρεται στην απόφαση αν η νομαρχιακή απόφαση, με την οποία χαρακτηρίσθηκαν ως δασική έκταση τμήματα αγρού, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, προϋπόθεση η οποία συνιστά συστατικό στοιχείο της αποφάσεως αυτής, και δεν προσδιορίζεται αν η απόφαση αυτή συνοδευόταν από σχεδιάγραμμα των εν λόγω αγροτικών εκτάσεων, στο οποίο να καθορίζονται λεπτομερώς τα όρια αυτών και αφετέρου δεν εκτίθενται περιστατικά από τα οποία προκύπτει ότι ο κατηγορούμενος γνώριζε ότι η δασική έκταση, την οποία εκχέρσωσε, αποτελούσε δημόσιο κτήμα και τελούσε υπό την αδιαμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου.
Αριθμός 846/2010
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Ζ' Ποινικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Θεοδώρα Γκοΐνη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Φράγκο, Ιωάννη Παπαδόπουλο, Ιωάννη Γιαννακόπουλο - Εισηγητή και Ανδρέα Ξένο, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 17 Μαρτίου 2010, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Αθανασίου Κατσιρώδη (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και του Γραμματέως Χρήστου Πήτα, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου..., κατοίκου ..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Θεόδωρο Ζευκιλή, περί αναιρέσεως της 3278/2009 αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης.
Το Τριμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 5.11.2009 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 1626/2009.
Αφού άκουσε
Τον πληρεξούσιο δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά, καθώς και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να απορριφθεί η προκειμένη αίτηση αναιρέσεως.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά το άρθρο 71 § 3 του Ν. 998/1979 "περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας", όπως (η παρ. 3) αντικαταστάθηκε με το άρθρο 46 § 2 Ν. 2145/1993, "όποιος εκχερσώνει παράνομα δάσος ή δασική έκταση, όποιος καλλιεργεί έκταση που έχει εκχερσωθεί παράνομα ή παραβλάπτει καθ' οιονδήποτε τρόπο την κατά προορισμό χρήση του δάσους ή δασικής εκτάσεως, καθώς και όποιος ενεργεί επί εκχερσωθείσης παράνομα εκτάσεως πράξεις διακατοχής, τιμωρείται με τις ποινές της παρ. 1 του παρόντος άρθρου (φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή από πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) μέχρι πέντε εκατομμύρια (5.000.000 δραχμές). Κατά το άρθρο 3 παρ. 1 του ιδίου ν. 998/1979, "ως δάσος νοείται πάσα έκτασις της επιφανείας του εδάφους, η οποία καλύπτεται εν όλω ή σποραδικώς υπό αγρίων ξυλωδών φυτών οιωνδήποτε διαστάσεων και ηλικίας αποτελούντων, ως εκ της μεταξύ των αποστάσεως και αλληλεπιδράσεων, οργανικήν ενότητα και η οποία δύναται να προσφέρει προϊόντα εκ των ως άνω φυτών εξαγόμενα ή να συμβάλλει εις την διατήρησιν της φυσικής και βιολογικής ισορροπίας ή να εξυπηρετήσει την διαβίωσιν του ανθρώπου εντός του φυσικού περιβάλλοντος" και κατά την § 2 του ίδιου άρθρου "ως δασική έκτασις νοείται πάσα έκτασις καλυπτόμενη υπό αραιάς ή πενιχράς υψηλής ή θαμνώδους, ξυλώδους βλαστήσεως και δυναμένη να εξυπηρετήσει μίαν ή περισσοτέρας των εν προηγουμένη παραγράφω λειτουργιών". Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υποστάσεως του εγκλήματος, που προβλέπεται και τιμωρείται από την πρώτη από αυτές και που είναι υπαλλακτικώς μικτό, αφού προσδιορίζονται περισσότεροι τρόποι πραγματοποιήσεώς του, απαιτείται η ύπαρξη δάσους ή δασικής εκτάσεως, όπως οι έννοιές τους προσδιορίζονται στις παρ. 1, 2 και 3 του άρθρου 3 του ως άνω Ν. 998/1979, και ενέργεια του υπαιτίου επί της εκτάσεως από τις ως άνω αναφερόμενες. Προκύπτει, επίσης, ότι ο νόμος διαχωρίζει εννοιολογικώς το δάσος από τη δασική έκταση και προϋποθέτει για την ύπαρξη κάθε μορφής τη βεβαίωση ορισμένου είδους φυτών επί της επιφανείας του εδάφους. Το δικαστήριο, συνεπώς, που επιλαμβάνεται της κατηγορίας για παράνομη εκχέρσωση δάσους ή δασικής εκτάσεως ή της πρόκλησης βλάβης καθ' οιονδήποτε τρόπο της κατά προορισμό χρήσης του δάσους ή της δασικής έκτασης, οφείλει να ερευνήσει τη συνδρομή των ως άνω όρων, αφού, εάν ελλείπει έστω και ένας, αποκλείεται η στοιχειοθέτηση του πιο πάνω εγκλήματος, γιατί στοιχείο της αντικειμενικής υποστάσεώς του είναι η παράνομη εκχέρσωση δάσους ή δασικής εκτάσεως, όπως οι έννοιές τους προσδιορίζονται στις παρ. 1 και 2 του άρθρου 3 του ίδιου νόμου, η καλλιέργεια της εκτάσεως που εκχερσώθηκε παράνομα, η πρόκληση βλάβης καθ' οιονδήποτε τρόπο της κατά προορισμό χρήσης του δάσους ή της δασικής εκτάσεως και η ενέργεια σε εκχερσωθείσα έκταση πράξεων διακατοχής. Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 23§1 του α.ν. 1539/1938 "περί προστασίας των δημοσίων κτημάτων", όπως αντικαταστάθηκε με την παρ.2 του άρθρου 1 του α.ν. 263/1968 "ο αυτογνωμόνως επιλαμβανόμενος οιουδήποτε δημοσίου κτήματος, ευρισκομένου αναμφισβητήτως υπό την κατοχήν του Δημοσίου, τιμωρείται, διωκόμενος αυτεπαγγέλτως, διά φυλακίσεως τουλάχιστον εξ (6) μηνών, ης δεν συγχωρείται η μετατροπή, και διά χρηματικής ποινής, τουλάχιστον, εκατόν χιλιάδων (100.000) δραχμών". Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι για την πραγμάτωση του ανωτέρω εγκλήματος απαιτείται α) αυθαίρετη κατάληψη δημόσιου κτήματος, β) η κατάληψη να έγινε εν γνώσει του δράστη, αρκούντος και του ενδεχόμενου δόλου, ότι πρόκειται για τέτοιο κτήμα και γ) το κτήμα να τελεί υπό την αναμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου.
Εξάλλου, η καταδικαστική απόφαση στερείται της απαιτουμένης από τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠοινΔ ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' ΚΠοινΔ λόγο αναιρέσεως, όταν δεν εκτίθενται σ' αυτήν, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικές σκέψεις υπαγωγής των περιστατικών αυτών στην ουσιαστική ποινική διάταξη που εφαρμόσθηκε. Για την ύπαρξη τέτοιας αιτιολογίας είναι παραδεκτή η αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με το διατακτικό της αποφάσεως, τα οποία αποτελούν ενιαίο σύνολο, δεν υπάρχει δε έλλειψη αιτιολογίας και στην περίπτωση που αυτή εξαντλείται σε επανάληψη του διατακτικού της αποφάσεως, το οποίο, όμως, εκτός από τα τυπικά στοιχεία του κατηγορητηρίου, περιέχει και πραγματικά περιστατικά τόσο αναλυτικά και με τόση πληρότητα, ώστε να καθίσταται περιττή η διαφοροποίηση της διατυπώσεως του σκεπτικού της. Η ύπαρξη του δόλου δεν είναι κατ' αρχήν αναγκαίο να αιτιολογείται ιδιαιτέρως, διότι ενυπάρχει στη θέληση παραγωγής των πραγματικών περιστατικών που συγκροτούν την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και εξυπακούεται ότι υπάρχει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση από την πραγμάτωση των περιστατικών αυτών, εκτός αν ο νόμος αξιώνει πρόσθετα στοιχεία για το αξιόποινο, όπως η γνώση ορισμένου περιστατικού ή σκοπός επελεύσεως ορισμένου πρόσθετου αποτελέσματος. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη υπ` αριθ. 3278/2009 απόφασή του, το Τριμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης, που δίκασε σε δεύτερο βαθμό, κήρυξε ένοχο τον αναιρεσείοντα παράνομης εκχέρσωσης δασικής έκτασης και κατάληψης δημοσίου κτήματος, πράξεις που τέλεσε με την ελαφρυντική περίσταση των μη ταπεινών αιτίων, και τον καταδίκασε σε συνολική ποινή φυλακίσεως 8 μηνών, ανασταλείσα. Στο σκεπτικό της προσβαλλόμενης αποφάσεως, το δικάσαν Εφετείο, μετά από εκτίμηση και αξιολόγηση όλων των μνημονευομένων, κατά το είδος τους, αποδεικτικών μέσων, δέχθηκε, ανελέγκτως, κατά λέξη, τα εξής: "...προέκυψε και το Δικαστήριο πείσθηκε ότι ο κατηγορούμενος, κατά τον αναφερόμενο στο διατακτικό τόπο και χρόνο, τέλεσε τις αποδιδόμενες σ' αυτόν αξιόποινες πράξεις της παράνομης εκχέρσωσης δασικής έκτασης και της κατάληψης δημοσίου κτήματος, όπως τα πραγματικά περιστατικά, που συγκροτούν την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση αυτών, αναφέρονται αναλυτικά στο διατακτικό. Ειδικότερα, προέκυψε ότι ο κατηγορούμενος, κατά το χρονικό διάστημα από Μάρτιο 2003 έως 15.8.2003, στη δασική θέση "...", του δημοτικού διαμερίσματος ...του Δήμου ..., υπό την ιδιότητά του ως εκπροσώπου της ανωνύμου εταιρίας με την επωνυμία ΠΡΙΒΕ επενδυτική ΑΕ: 1) προέβη στην εκχέρσωση τμημάτων δασικής εκτάσεως, εμβαδού 1036,25 και 303 τετραγωνικών μέτρων (συνολικού εμβαδού 1339,2 τ.μ.), στην οποία έκταση κατασκεύασε τοιχία, πεζούλια, παρτέρια και τσιμεντοδιαδρόμους και εφύτευσε καλλωπιστικά φυτά και γκαζόν, περαιτέρω δε προέβη στην εκχέρσωση τμημάτων αγρών, χαρακτηρισθέντων ούτω δυνάμει της με αριθμό 48276/9-8-1990 απόφασης του Νομάρχου Χαλκιδικής εκτάσεως 771,64 τ.μ. και 56,56 τ.μ. (συνολικής εκτάσεως 828,20 τ.μ.) στην οποία έκταση κατασκεύασε τοιχία, πεζούλια, παρτέρια και τσιμεντοδιαδρόμους και εφύτευσε καλλωπιστικά φυτά και γκαζόν. Η εκχέρσωση πραγματοποιήθηκε με μηχανικά μέσα με αποτέλεσμα να καταστραφεί η δασική βλάστηση από αείφυλλα, πλατύφυλλα, πουρνάρια, ρείκια, καθώς και μερικά πεύκα, ευρισκόμενα στο τμήμα εμβαδού 1339,2 τ.μ., η δε αξία της ανωτέρω εκτάσεως ανέρχεται σε 75.000 ευρώ ανά στρέμμα ιδίως λόγω της θέσεως αυτής, της προξενηθείσης ζημίας ανερχομένης σε 2.400 ευρώ και 2) κατέλαβε τμήμα δασικής έκτασης εμβαδού 1036,25 τ.μ., το οποίο αναμφισβήτητα ευρίσκετο υπό την κατοχή του Δημοσίου, στην οποία κατασκεύασε τοιχία, πεζούλια παρτέρια και τσιμεντοδιαδρόμους και εφύτευσε καλλωπιστικά φυτά και γκαζόν, επεδίωκε δε δια των άνω ενεργειών να αποκτήσει επί της ανωτέρω έκτασης δικαιώματα κατοχής και κυριότητας, σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου, επιπροσθέτως δε, στην ως άνω έκταση ανήγειρε τμήμα του ξενοδοχειακού συγκροτήματος, το οποίο διατηρεί στην άνω περιοχή. Τα ως άνω πραγματικά περιστατικά προκύπτουν αδιαμφισβήτητα από την κατάθεση του μάρτυρα κατηγορίας, ..., σε συνδυασμό με τα έγγραφα που αναγνώσθηκαν στο ακροατήριο και δεν αναιρούνται από την κατάθεση του μάρτυρα, ..., ούτε από την απολογία του κατηγορουμένου. Κατ' ακολουθία των ανωτέρω, πρέπει ο κατηγορούμενος να κηρυχθεί ένοχος των αποδιδόμενων σ' αυτόν ως άνω αξιοποίνων πράξεων...".
Με αυτά που δέχθηκε, το Τριμελές Εφετείο Θεσσαλονίκης δεν διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφαση την απαιτούμενη, κατά τις ανωτέρω διατάξεις του Συντάγματος και του ΚΠοινΔ, ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία για την κρίση του ότι ο αναιρεσείων τέλεσε τις πράξεις για τις οποίες καταδικάσθηκε, καθόσον δεν αναφέρει ούτε στο σκεπτικό ούτε στο διατακτικό αν η υπ` αριθ. 48276/9-8-1990 απόφαση του Νομάρχου Χαλκιδικής, με την οποία χαρακτηρίσθηκαν ως δασική έκταση τμήματα αγρού εκτάσεως 771,64 τ.μ. και 56,56 τ.μ. (συνολικής εκτάσεως 828,20 τ.μ.), δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, προϋπόθεση η οποία συνιστά συστατικό στοιχείο της αποφάσεως αυτής, καθώς και δεν προσδιορίζεται αν η απόφαση αυτή συνοδευόταν από σχεδιάγραμμα των εν λόγω αγροτικών εκτάσεων, στο οποίο να καθορίζονται λεπτομερώς τα όρια αυτών, προς αποφυγή συγχύσεως με όμορα ιδιωτικά ακίνητα. Ακόμη, δεν εκθέτει ποια πραγματικά περιστατικά αποδείχθηκαν, από τα οποία έκρινε ότι ο αναιρεσείων γνώριζε ότι η καταληφθείσα δασική έκταση των 1.036,25 τ.μ. αποτελούσε δημόσιο κτήμα και τελούσε υπό την αδιαμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου. Επομένως, οι σχετικοί, από το άρθρο 510§1 περ. Δ' ΚΠΔ, λόγοι αναιρέσεως, με τους οποίους υποστηρίζονται τα αυτά, είναι βάσιμοι και πρέπει να γίνουν δεκτοί, παρέλκει δε η έρευνα των λοιπών λόγων αναιρέσεως.
Ακολούθως, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, του οποίου η συγκρότηση από δικαστές άλλους, από εκείνους που τη δίκασαν προηγουμένως, είναι εφικτή (άρθρο 519 ΚΠοινΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΑΝΑΙΡΕΙ την υπ` αριθ. 3278/2009 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης. Και
ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΙ την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συντιθέμενο από δικαστές άλλους, από εκείνους που τη δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 15 Απριλίου 2010. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 28 Απριλίου 2010.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ