Θέμα
Πολιτική αγωγή, Ακυρότητα.
Περίληψη:
Πολιτική αγωγή. Επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, τόσο στο πρωτοβάθμιο, όσο και στο δευτεροβάθμιο. Δεν παραιτήθηκε ο πολιτικώς ενάγων με σχετική δήλωση του στο δευτεροβάθμιο, αλλά επαναλήφθηκε η πρωτόδικη δήλωση και, ως εκ τούτου, ορθώς επιδικάστηκε η χρηματική ικανοποίηση. Υποχρεωτική η ανάγνωση των πρακτικών της πρωτοβάθμιας δίκης. Ως εκ τούτου δεν επήλθε ακυρότητα της διαδικασίας, ούτε παραβιάστηκαν οι διατάξεις για τη δημοσιότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο.
ΑΡΙΘΜΟΣ 491/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΣΤ' ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Νικόλαο Ζαΐρη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Φράγκο, Γεώργιο Αδαμόπουλο, Ειρήνη Κιουρκτσόγλου-Πετρουλάκη και Μαρία Βασιλάκη-Εισηγήτρια, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 22 Ιανουαρίου 2013, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ευάγγελου Παντιώρα (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου) και της Γραμματέως Πελαγίας Λόζιου, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντα-κατηγορουμένου Χ. Π. του Α., κατοίκου ... που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Αθανάσιο Μπαρμπαγιάννη, περί αναιρέσεως της υπ' αριθμ. 684/2012 αποφάσεως του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Βέροιας. Με πολιτικός ενάγοντα το "Τ.Ο.Ε.Β. ΠΡΑΣΙΝΑΔΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ", που εδρεύει στην Πρασινάδα Ημαθίας και εκπροσωπείται νόμιμα και που στο ακροατήριο δεν παρέστη.
Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Βέροιας, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή, και ο αναιρεσείων-κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 11 Ιουνίου 2012 αίτησή του, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 758/2012.
Αφού άκουσε
Τον πληρεξούσιο δικηγόρο του αναιρεσείοντα, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, που πρότεινε να απορριφθεί η προκείμενη αίτηση αναίρεσης,
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 502 παρ.1 εδάφιο τελευταίο του ΚΠΔ το κεφάλαιο της απόφασης για τις πολιτικές απαιτήσεις που προσβάλλεται από τον κατηγορούμενο ή τον Εισαγγελέα, εξετάζεται από το Εφετείο και αν ακόμη δεν είναι παρών ο πολιτικώς ενάγων. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, επιλαμβανόμενο της ουσιαστικής έρευνας της υποθέσεως εξετάζει και το προσβαλλόμενο κεφάλαιο της αποφάσεως, που αφορά τις απαιτήσεις του πολιτικώς ενάγοντος, στις οποίες περιλαμβάνεται η χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, που επιδικάσθηκε πρωτοδίκως, όχι μόνο όταν απουσιάζει ο πολιτικώς ενάγων, αλλά και όταν εμφανίζεται αυτός ενώπιον του Εφετείου με την ιδιότητα του μάρτυρα, χωρίς να παραιτείται με σχετική δήλωσή του από την πολιτική αγωγή και δίχως να επαναλαμβάνει την περί παραστάσεώς του ως πολιτικώς ενάγοντος δήλωση, που έκανε ενώπιον του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου. Το εφετείο, στην περίπτωση αυτή, ερευνώντας το παραπάνω κεφάλαιο, αποφαίνεται για τη βασιμότητά του, χωρίς να δικαιούται να αυξήσει μόνο το ποσό που επιδικάσθηκε πρωτοδίκως. Κατά τη διάταξη του άρθρου 68 παρ. 2 του ΚΠΔ, εκείνος που δικαιούται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης μπορεί να υποβάλλει την απαίτησή του στο ποινικό δικαστήριο μέχρι την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας χωρίς έγγραφη προδικασία. Δικαιούχος της χρηματικής αυτής ικανοποιήσεως είναι μόνο ο φορέας του δικαιώματος ή εννόμου συμφέροντος που έχει προσβληθεί. Έτσι, δικαίωμα παραστάσεως πολιτικής αγωγής, έχουν και τα νομικά πρόσωπα για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που αφορά την πίστη και το κύρος του νομικού προσώπου έναντι τρίτων. Η δήλωση παραστάσεως, πρέπει, κατά το άρθρο 84 ΚΠΔ να περιλαμβάνει συνοπτική έκθεση της υποθέσεως για την οποία δηλώνεται η παράσταση και τους λόγους στους οποίους στηρίζεται, δηλαδή αν πρόκειται για υλική ζημία ή χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Για το νομότυπο της παραστάσεως δεν είναι αναγκαίο να διαλαμβάνεται ο ιδιαίτερος τρόπος προκλήσεως της ηθικής βλάβης που είναι άμεσο αποτέλεσμα των περιγραφομένων γεγονότων που αποδίδονται στον κατηγορούμενο. Η δήλωση δε αυτή όταν επαναλαμβάνεται στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, δεν είναι αναγκαίο να περιέχει και όλα τα παραπάνω στοιχεία, αφού κρίνεται στο πλαίσιο που διατυπώθηκε στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο και κατά το μέτρο που έγινε δεκτή από αυτό. Κατά το άρθρο 510 παρ. 1 περ. Α' ΚΠΔ, λόγο αναίρεσης αποτελεί η απόλυτη ακυρότητα που συνέβη κατά την διαδικασία στο ακροατήριο (αρθρ. 171). Η παράσταση του πολιτικώς ενάγοντος, για να δημιουργήσει, κατ' άρθρο 171 παρ.2 ΚΠΔ, απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο και εντεύθεν να ιδρυθεί ο από το άρθρο 510 παρ.1Α' ΚΠΔ λόγος αναιρέσεως, πρέπει ν' αναφέρεται περιορισμένα στην έλλειψη ενεργητικής ή παθητικής νομιμοποίησης αυτού ή στην μη τήρηση της από το άρθρο 68 παρ.1 και 2 του ίδιου Κώδικα επιβαλλόμενης προδικασίας και συνεπώς κάθε άλλη έλλειψη ή πλημμέλεια περί την παράσταση ή την εκπροσώπηση του πολιτικώς ενάγοντος δεν επιφέρει την απόλυτη αυτή ακυρότητα (ΑΠ 609/2009).
Στη προκειμένη υπόθεση, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της πρωτοβάθμιας δίκης, κατά παραδεκτή επισκόπηση τούτων, πριν από την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας παρουσιάσθηκε ο Α. Ν. του Θ., ως νόμιμος εκπρόσωπος του ΤΟΕΒ Πρασινάδας και δήλωσε ότι είναι πολιτικώς ενάγων στη δίκη αυτή κατά του παραπάνω κατηγορουμένου, για ηθική βλάβη που έπαθε από το αδίκημα και ότι ζητεί να του καταβάλει ο κατηγορούμενος το ποσό των σαράντα τεσσάρων (44) ευρώ για χρηματική του ικανοποίηση με τη ρητή επιφύλαξη να ασκήσει πλήρως τα δικαιώματά του στα πολιτικά δικαστήρια, διόρισε δε πληρεξούσιο του τον παρόντα δικηγόρο Στέφανο Κυριαζόπουλο και κατέβαλε το υπ' αριθμ. 6434 παράβολο χαρτοσήμου. Κατά της παραστάσεως αυτής δεν προβλήθηκε καμία αντίρρηση. Προσκόμισε δε στο δικαστήριο το με αριθμό 3/2010 απόσπασμα της συνεδρίασης του Δ/κού Συμβουλίου του ΤΟΕΒ Πρασινάδας. Το δικαστήριο αυτό με την 8/2011 απόφασή του χωρίς αντίρρηση για την άνω παράσταση πολιτικής αγωγής προχώρησε στη διαδικασία και στην καταδίκη του αναιρεσείοντος για το έγκλημα της υπεξαίρεσης κατ' εξακολούθηση και τον υποχρέωσε να καταβάλει στον πολιτικώς ενάγοντα το ποσό των σαράντα τεσσάρων (44) ευρώ.
Κατά την εκδίκαση της υποθέσεως ενώπιον του Εφετείου όπου είχε αχθεί, κατόπιν εφέσεως του καταδικασθέντος κατηγορουμένου και ήδη αναιρεσείοντος, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση και τα ενσωματωμένα σ' αυτή πρακτικά, πριν αρχίσει ακόμη η αποδεικτική διαδικασία, παρουσιάσθηκε και πάλι ο ανωτέρω Ν. Α. του Θ., ο οποίος ανέφερε ότι εκπροσωπεί νομίμως τον Τ.Ο.Ε.Β. Πρασινάδας, δυνάμει της υπ' αριθ. 3/12-2-2010 πράξης του Διοικητικού Συμβουλίου του, απόσπασμα της οποίας αναγνώσθηκε δημόσια στο ακροατήριο και έχει κατά το ενδιαφέρον σημείο το ακόλουθο περιεχόμενο "... γι' αυτό το λόγο εξουσιοδοτούμε τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου να προβεί σε κάθε σχετική ενέργεια, να υπογράψει και να υποβάλλει την έγκληση ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Βέροιας, καθώς και να δηλώσει παράσταση πολιτικής αγωγής για λογαριασμό και υπέρ του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων για το ποσό των 44 ευρώ, με την επιφύλαξη διεκδίκησης του υπολοίπου ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων και να διορίσει πληρεξούσιο δικηγόρο πολιτικής αγωγής." Με την ιδιότητά του αυτή, "δήλωσε ότι συνεχίζει την παράσταση πολιτικής αγωγής για λογαριασμό του εντολέως του, για την ικανοποίηση της ηθικής βλάβης που αυτός υπέστη από τη σε βάρος του τέλεση της άδικης πράξης του κατηγορουμένου, αιτούμενος, όπως και πρωτοδίκως να υποχρεωθεί ο κατηγορούμενος, να καταβάλλει το ποσό των 44 ευρώ, με τη ρητή επιφύλαξη της επιδιώξεως υπέρτερου εκ της τοιαύτης αιτίας ποσού στα πολιτικά δικαστήρια, διόρισε δε πληρεξούσιό του τον παρόντα δικηγόρο Στέφανο Κυριαζόπουλο του ΔΣ Βέροιας". Στο σημείο αυτό ο συνήγορος του κατηγορουμένου πήρε το λόγο και προέβαλε ένσταση αποβολής της πολιτικής αγωγής, καθόσον δεν προσκομίσθηκε απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου για την παρούσα δίκη. Το Εφετείο, απέρριψε την ένσταση του κατηγορουμένου περί αποβολής της πολιτικής αγωγής, με την ακόλουθη αιτιολογία: ότι στην προκειμένη περίπτωση, η συνέχιση της δήλωσης παράστασης πολιτικής αγωγής, για λογαριασμό του ΤΟΕΒ Πρασινάδας Ημαθίας, από τον εμφανισθέντα ενώπιον του ακροατηρίου, Ν. Α., ως νομίμου εκπροσώπου του ανωτέρω οργανισμού, δυνάμει της υπ' αριθ. 3/12-2-2010 πράξης του Διοικητικού Συμβουλίου του και με την ως άνω ιδιότητα του, για την ικανοποίηση της ηθικής βλάβης, που υπέστη ο προαναφερόμενος οργανισμός, από τη σε βάρος του τέλεση της άδικης πράξης του κατηγορουμένου, αιτούμενος, όπως και πρωτοδίκως, να υποχρεωθεί ο κατηγορούμενος να καταβάλει, το ποσό των 44 ευρώ, με τη ρητή επιφύλαξη της επιδιώξεως υπέρτερου ποσού, για την αυτή αιτία, στα πολιτικά Δικαστήρια, είναι καθόλα νόμιμη, σύμφωνα και με τα διαλαμβανόμενα ανωτέρω στη νομική σκέψη, χωρίς να παρίσταται ανάγκη προσκομίσεως νέων νομιμοποιητικών εγγράφων, όπως αβάσιμα διατείνεται ο κατηγορούμενος και πρέπει ο ισχυρισμός του περί αποβολής της πολιτικής αγωγής να απορριφθεί. Δέχθηκε δε το άνω δικαστήριο, ως βάσιμη την συνέχιση της πολιτικής αγωγής, κατά τα άνω, σαφώς κατά τη συνολική της εκτίμηση, και επιδίκασε ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που είχε υποστεί ο ΤΟΕΒ από το ως άνω εις βάρος του έγκλημα του κατηγορουμένου, το ποσό που είχε ζητηθεί. Ενόψει των παραπάνω ο πολιτικώς ενάγων δεν παρέστη παράνομα στη διαδικασία του δευτεροβαθμίου, αφού αυτός με την προαναφερόμενη δήλωσή του επανέλαβε νομίμως την πρωτοδίκως νομίμως υπ' αυτού υποβληθείσα δήλωση πολιτικής αγωγής για την οποία είχε την νόμιμη προς τούτο εξουσιοδότηση αλλά και εξουσία αντιπροσώπευσης σύμφωνα με την προαναφερόμενη υπ' αριθμ. 3/2010 πράξη του Δ.Σ και κατά συνέπεια, ορθώς και το δευτεροβάθμιο δικαστήριο επιδίκασε στον πολιτικώς ενάγοντα το πρωτοδίκως επιδικασθέν ποσό των 44 ευρώ και πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος ο περί απολύτου και σχετικής ακυρότητας (άρθρ. 510 παρ.1 περ. Α και Β) πρώτος λόγος αναιρέσεως του κατηγορουμένου, συνιστάμενος στην έλλειψη εξουσίας εκπροσώπησης του πολιτικώς ενάγοντος, που εμφανίσθηκε στο ακροατήριο και επανέλαβε τη δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής, όπως την είχε υποβάλει στο πρωτοβάθμιο Δικαστήριο. (ΑΠ 1196/2011).
Κατά το άρθρο 502 παρ.1 ΚΠΔ, "αν ο εκκαλών εμφανιστεί ο ίδιος ή ο συνήγορός του στις περιπτώσεις των άρθρων 340 παρ. 1 και 501 παρ.3 η συζήτηση αρχίζει και ο εισαγγελέας αναπτύσσει συνοπτικά την έφεση. .... Σε κάθε περίπτωση διαβάζονται και λαμβάνονται υπόψη από το δικαστήριο τα πρακτικά της πρωτοβάθμιας δίκης που περιέχουν τις καταθέσεις των μαρτύρων που εξετάστηκαν.... Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι η ανάγνωση στην κατ' έφεση δίκη των πρακτικών της πρωτοβάθμιας δίκης και των περιεχόμενων σ' αυτά καταθέσεων των μαρτύρων που εξετάστηκαν είναι υποχρεωτική, πλην όμως η μη ανάγνωση αυτών επάγεται ακυρότητα, μόνον αν ζητηθεί η ανάγνωσή τους και το δικαστήριο παρά το νόμο δεν επέτρεψε αυτή (ΑΠ 736/2011). Στην προκειμένη περίπτωση ο αναιρεσείων με το δεύτερο λόγο αναιρέσεως προβάλλει την αιτίαση ότι δεν αναγνώσθηκε από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο η υπ' αριθμ. 8/2010 εκκαλουμένη απόφαση του πρωτοβάθμιου Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αλεξάνδρειας. Όπως όμως προκύπτει από τα πρακτικά της προσβαλλομένης αποφάσεως (σελίδα 4 και 12) η εκκαλούμενη υπ' αριθμ. 8/2010 απόφαση αναγνώσθηκε και ως εκ τούτου η αιτίαση στηρίζεται επί εσφαλμένης προϋποθέσεως. Σε κάθε όμως περίπτωση η ανάγνωση της εκκαλουμένης αλλά και των πρακτικών αυτής, σύμφωνα με τα πιο πάνω αναφερόμενα, είναι αυτονόητη και δεδομένη και συνεκτιμήθηκαν όσα διαλαμβάνονται σ' αυτά. Επομένως ο δεύτερος λόγος αναιρέσεως για απόλυτη ακυρότητα (510 παρ.1 περΑ) πρέπει να απορριφθεί, προεχόντως, ως αβάσιμος.
Μετά από όλα αυτά και εφόσον δεν υπάρχει άλλος λόγος προς έρευνα πρέπει η κρινόμενη αίτηση (δήλωση) να απορριφθεί ως αβάσιμη και να καταδικαστεί ο αναιρεσείων στα δικαστικά έξοδα (αρθρ. 583 παρ. 1 του ΚΠΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 11-6-2012 αίτηση-δήλωση του Χ. Π., κατοίκου ... για αναίρεση της 684/2012 αποφάσεως του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Βέροιας. Και
Καταδικάζει τον αναιρεσείοντα στα δικαστικά έξοδα, τα οποία ανέρχονται στο ποσό των διακοσίων πενήντα (250) ευρώ.
Κρίθηκε αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 5 Μαρτίου 2013.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 26 Μαρτίου 2013.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ