Θέμα
Αιτιολογίας ανεπάρκεια, Δυσφήμηση συκοφαντική.
Περίληψη:
Συκοφαντική δυσφήμηση (άρθρ. 362 και 363 ΠΚ). Δεν αιτιολογείται ειδικώς και επαρκώς ο άμεσος δόλος του κατηγορουμένου και δη δεν εκτίθεται από ποία πραγματικά περιστατικά συνάγεται η γνώση του κατηγορουμένου για την αναλήθεια των διαδοθέντων σε βάρος του εγκαλούντος περιστατικών και επομένως, είναι βάσιμος ο από το άρθρο 510 § 1 στοιχ. Δ΄ του ΚΠΔ λόγος αναιρέσεως για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας.
Αριθμός 1192/2010
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Ζ' Ποινικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Θεοδώρα Γκοΐνη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Φράγκο-Εισηγητή, Ιωάννη Παπαδόπουλο, Ιωάννη Γιαννακόπουλο και Ανδρέα Ξένο, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 21 Απριλίου 2010, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Νικόλαου Παντελή (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και του Γραμματέως Χρήστου Πήτα, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου ..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Μάριο Δαλιάνη, περί αναιρέσεως της 6127/2009 αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών. Με πολιτικώς ενάγοντα τον ..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Παύλο Σαράκη. Το Τριμελές Εφετείο Αθηνών, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 28 Δεκεμβρίου 2009 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 84/2010.
Αφού άκουσε Τους πληρεξούσιους δικηγόρους των διαδίκων, που ζήτησαν όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά, καθώς και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να απορριφθεί η προκείμενη αίτηση αναιρέσεως.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 362 και 363 του Π Κ, κατά την πρώτη των οποίων, "όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου, ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον, γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών ή με χρηματική ποινή" και κατά τη δεύτερη, "αν στην περίπτωση του άρθρου 362 το γεγονός είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών", προκύπτει ότι για τη θεμελίωση του εγκλήματος της συκοφαντικής δυσφημήσεως απαιτείται, αντικειμενικώς μεν ισχυρισμός ή διάδοση από το δράστη για κάποιο άλλο πρόσωπο, καθ' οιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου, ψευδούς γεγονότος το οποίο μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου, υποκειμενικώς δε άμεσος δόλος, ο οποίος περιλαμβάνει, αφενός μεν τη γνώση του δράστη με την έννοια της βεβαιότητας ότι το γεγονός αυτό είναι ψευδές και μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του άλλου και αφετέρου,τη θέληση αυτού να ισχυρισθεί ή διαδώσει ενώπιον τρίτου το γεγονός αυτό. Περαιτέρω ως γεγονός, κατά την έννοια των παραπάνω διατάξεων, θεωρείται κάθε συγκεκριμένο περιστατικό του εξωτερικού κόσμου καθώς και κάθε συγκεκριμένη σχέση ή συμπεριφορά που ανάγονται στο παρόν ή το παρελθόν, που υποπίπτει στις αισθήσεις και είναι δεκτικό αποδείξεως και αντίκειται στην ηθική και την ευπρέπεια.
Εξάλλου, η καταδικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη, κατά τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 ΚΠοινΔ, ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' του ιδίου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, όταν αναφέρονται σε αυτή με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικές σκέψεις υπαγωγής των περιστατικών αυτών στην ουσιαστική ποινική διάταξη που εφαρμόσθηκε. Για την ύπαρξη τέτοιας αιτιολογίας είναι παραδεκτή η αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με το διατακτικό που αποτελούν ενιαίο σύνολο και σε σχέση με τα αποδεικτικά μέσα πρέπει να προκύπτει με βεβαιότητα ότι έχουν ληφθεί υπόψη όλα στο σύνολο τους και όχι ορισμένα μόνο από αυτά. Για τη βεβαιότητα δε αυτή αρκεί να μνημονεύονται όλα, έστω κατά το είδος τους, χωρίς ανάγκη ειδικότερης αναφοράς τους και μνείας του τί προέκυψε χωριστά από καθένα, ενώ το γεγονός ότι εξαίρονται ορισμένα αποδεικτικά μέσα, δεν υποδηλώνει ότι δεν λήφθηκαν υπόψη τα άλλα. Η ύπαρξη του δόλου, δεν είναι κατ' αρχήν αναγκαίο να αιτιολογείται ιδιαίτερα, γιατί ο δόλος ενυπάρχει στη θέληση παραγωγής των περιστατικών που συγκροτούν την αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και προκύπτει από τις ειδικότερες συνθήκες τελέσεως του, διαλαμβάνεται δε περί αυτού (δόλου) αιτιολογία στην κύρια αιτιολογία για την ενοχή. Όταν, όμως, για το αξιόποινο της πράξεως απαιτούνται, εκτός από τα περιστατικά που απαρτίζουν κατά νόμο την έννοια αυτής και ορισμένα πρόσθετα στοιχεία, όπως η τέλεση της πράξεως εν γνώσει ορισμένων περιστατικών, άμεσος δηλαδή δόλος από μέρους του υπαιτίου, όπως συμβαίνει και στο έγκλημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως, η αιτιολογία πρέπει να εκτείνεται και στη γνώση αυτή, με παράθεση των περιστατικών που τη δικαιολογούν.
Στην προκειμένη περίπτωση, από την προσβαλλόμενη 6127/2009 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Αθηνών, προκύπτει ότι το δευτεροβάθμιο αυτό Δικαστήριο της ουσίας, που κήρυξε, κατά πλειοψηφία, ένοχο τον κατηγορούμενο συκοφαντικής δυσφημήσεως, δέχθηκε στο αιτιολογικό του, ότι από τα αναφερόμενα κατ'είδος αποδεικτικά μέσα, αποδείχθηκαν τα εξής: "Ο κατηγορούμενος στην ... στις 4-12-2002 απέστειλε στο ΓΕΣ/1ο ΕΓ/4/4 έγγραφη αναφορά με θέμα "Ηθικές αμοιβές", την οποία κοινοποίησε στο ΥΕΘΑ/ΕΠΥΕΘΑ/ΔΣΣΑΔ/ΤΣΠ-όπου- ανέφερε, ότι υπήρξαν ψίθυροι ότι ο εγκαλών ..., Αντιστράτηγος ε.α., το 1974, στα γεγονότα στην Κύπρο με την εισβολή της Τουρκίας σ'αυτή, δεν τραυματίστηκε από βλήματα των Τούρκων, αλλά αυτοτραυματίστηκε ή τραυματίστηκε από δικό του στρατιώτη, όπως εμφαίνεται από γνωματεύσεις ιατρών. Ακόμα ισχυρίστηκε ότι οι μάρτυρες του ... και ... ε.α., που αναφέρουν ότι ο εγκαλών τραυματίστηκε από βλήμα πλοίου Τούρκων παραχαράσουν την αλήθεια και ότι η απονομή σ'αυτόν του Πολεμικού Σταυρού Β'τάξεως και Αναμνηστικού Μεταλλίου Επιχειρήσεων Κύπρου θα πρέπει να επανεξετασθεί. Όμως, τα ανωτέρω, που ισχυρίστηκε ο κατηγορούμενος ήσαν ψευδή και αυτός τελούσε σε γνώση, ότι δεν ανταποκρίνονταν στην αλήθεια, δεδομένου ότι στην πραγματικότητα, ο εγκαλών τραυματίστηκε από θραύσμα οβίδας ναυτικού πυροβόλου Τουρκικού πλοίου, στις 21-7-1974. Το περιεχόμενο της ως άνω έγγραφης αναφοράς έλαβαν γνώση οι πολιτικοί και στρατιωτικοί υπάλληλοι των προαναφερομένων υπηρεσιών, όπου απεστάλη, όλα, δε, τα ανωτέρω ψευδή γεγονότα, που ισχυρίστηκε ο κατηγορούμενος μπορούσαν να βλάψουν την τιμή και την υπόληψη του εγκαλούντα.
Ο εγκαλών κατά την εισβολή των Τούρκικων στρατευμάτων στην Κύπρο το 1974 ήταν διοικητής του ..., το οποίο είχε αποστολή την άμυνα του κόλπου της .... Ο κατηγορούμενος και αυτός στρατιωτικός δεν υπηρέτησε τότε στην Κύπρο. Ο εγκαλών επέδειξε στο Δικαστήριο τη στρατιωτική του στολή, που ήταν ματωμένη και είχε δείγμα από σφαίρα. Στο από 7-5-1975 πόρισμα ενεργηθείσης ενόρκου προανακρίσεως του ... (Π2) αναφέρεται, ότι ο εγκαλών διοικητής του ... τραυματίστηκε στην Κύπρο, ένεκα της υπηρεσίας του και εν πολέμω, στη μάχη του ... εναντίον των Τούρκων στις 21-7-1974 και ώρα 02.15 π.μ. Ο ... ήταν κατηγορούμενος για συκοφαντική δυσφήμηση δια του τύπου σε βάρος του εγκαλούντος σε άλλη υπόθεση, που συζητήθηκε στις 19-12-1997 στο ΙΑ'Τριμελές Πλημ/κείο Αθηνών και εκδόθηκε η υπ'αριθμ.84.928/97 απόφασή του. Στα πρακτικά της εν λόγω απόφασης αναφέρεται, ότι ο κατηγορούμενος δηλώνει, ότι δεν υπονοεί, ότι αυτοτραυματίστηκε ο εγκαλών στο βιβλίο, που εξέδωσε, κηρύχθηκε, δε, ένοχος για την ως άνω αξιόποινη πράξη του. Κατά τη συζήτηση της ίδιας υπόθεσης στο Τριμελές Εφετείο Πλημ/των, ο κατηγορούμενος ανέφερε, ότι ο εγκαλών δεν αυτοτραυματίστηκε και ότι σε περίπτωση επανέκδοσης του βιβλίου του θα προβεί στις αναγκαίες διευκρινίσεις και διορθώσεις σε ότι αφορά τον εγκαλούντα υπο το ανωτέρω πνεύμα. Παρόλα αυτά ο κατηγορούμενος προέβη στην πιο πάνω έγγραφη αναφορά προς το ΓΕΣ με το ως άνω περιεχόμενο. Ο κατηγορούμενος στην απολογία του στο ακροατήριο του Δικαστηρίου τούτου αναφέρει, ότι υπήρξαν ψίθυροι αυτοτραυματισμού του εγκαλούντα. Όμως, δεν δύναται ο κατηγορούμενος επικαλούμενος ψιθύρους να αναφέρει σε βάρος του εγκαλούντα περιστατικά συκοφαντικά γι'αυτόν, που βλάπτουν την τιμή και την υπόληψή του, χωρίς να τα στηρίζει σε κάποια αποδεικτικά στοιχεία ούτε μπορεί χωρίς να έχει στοιχεία τέτοιου είδους να προβαίνει σε αναφορές προς τις αρμόδιες αρχές, προκειμένου αυτές να ερευνήσουν το παρελθόν του εγκαλούντα και να ανεύρουν αυτές τα εν λόγω στοιχεία, τα οποία είναι πιθανόν να μη βρεθούν, όμως, ο εγκαλών θα έχει συκοφαντηθεί. Ακόμη, δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός του κατηγορούμενου, ότι προέβη στην ως άνω πράξη του από δικαιολογημένο ενδιαφέρον ως αξιωματικός και ως ιστορικός. Εφόσον ο κατηγορούμενος δεν αποδεικνύει τους ισχυρισμούς του σε βάρος του εγκαλούντος με βάσιμα στοιχεία, που να έχουν διασταυρωθεί και να σου δημιουργούν την πεποίθηση, ότι αυτοί ευσταθούν, τότε πρόκειται για συκοφαντικά γεγονότα, που βλάπτουν την τιμή και την υπόληψη του εγκαλούντα και τούτο το γνωρίζει ο κατηγορούμενος, ο οποίος, όπως προέκυψε από την αποδεικτική διαδικασία για τη σύνταξη της εν λόγω αναφοράς του προς το ΓΕΣ αναφέρθηκε σε ψευδή γεγονότα επικαλούμενος ψιθύρους και διαδόσεις χωρίς να χρησιμοποιήσει επιστημονικό τρόπο έρευνας και ανάλυσης των γεγονότων, όπως επιβάλει η θέση του ως αξιωματικός και ως ιστορικός. Κατόπιν τούτων, ο κατηγορούμενος πρέπει να κηρυχθεί ένοχος για την αξιόποινη πράξη σε βάρος του εγκαλούντος, για την οποία κατηγορείται, απορριπτομένων των αυτοτελών ισχυρισμών του, ως αβάσιμων κατ'ουσίαν".
Η αιτιολογία όμως αυτή της προσβαλλόμενης αποφάσεως δεν είναι ειδική και εμπεριστατωμένη με την έννοια που αναπτύχθηκε στη νομική σκέψη, αφού δεν εκτίθενται σε αυτή συγκεκριμένα περιστατικά από τα οποία το Εφετείο συνήγαγε την αναλήθεια των επίμαχων περιστατικών της ως άνω έγγραφης αναφοράς του κατηγορουμένου προς το ΓΕΣ, που κοινοποίησε και στο ΥΕΘΑ/ΕΠΥΕΘΑ/ΔΣΣΑΔ/ΤΣΠ και δη " περί της υπάρξεως ψιθύρων ότι ο εγκαλών αντιστράτηγος ε.α. το 1974 κατά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο δεν τραυματίστηκε από τουρκικά πυρά, αλλά αυτοτραυματίστηκε και θάπρεπε εκ τούτου να επανεξετασθεί η απονομή σε αυτόν μεταλλίων" και κυρίως δεν εκτίθεται από ποία περιστατικά συνάγεται η γνώση της αναλήθειας από τον κατηγορούμενο απόστρατο στρατιωτικό και ιστορικό περί των άνω ψιθύρων αυτοτραυματισμού, η παράλειψη δε αυτή του Δικαστηρίου είναι ουσιώδης, αφού αναγκαίο στοιχείο της συκοφαντικής δυσφημήσεως είναι και η βεβαίωση της γνώσεως του ψευδούς του παραπάνω γεγονότος και της διαδόσεώς του. Σε σχέση με το στοιχείο αυτό του άμεσου δόλου (γνώση) η προσβαλλόμενη απόφαση περιορίζεται να παραθέσει στο σκεπτικό της απλώς τη φράση " τα ανωτέρω που ισχυρίστηκε ο κατηγορούμενος ήσαν ψευδή και αυτός τελούσε σε γνώση ότι δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια, δεδομένου ότι στην πραγματικότητα ο εγκαλών τραυματίστηκε από θραύσματα οβίδας ναυτικού πυροβόλου Τουρκικού πλοίου", χωρίς όμως να αιτιολογεί περαιτέρω και από ποια συγκεκριμένα περιστατικά συνάγεται η γνώση του κατηγορουμένου. Επομένως είναι βάσιμος ο από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Δ'; του ΚΠοινΔ πρώτος λόγος της κρινόμενης αιτήσεως αναιρέσεως και πρέπει να γίνει δεκτός.
Μετά ταύτα, παρελκούσης της έρευνας του δευτέρου λόγου αναιρέσεως, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αίτηση, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, αφού είναι δυνατή η σύνθεση του από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που τη δίκασαν προηγουμένως (άρθρο 519 ΚΠοινΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την υπ' αριθμ. 6127/2009 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου (Πλημμελημάτων)Αθηνών.-
Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συγκροτούμενο από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 19 Μαΐου 2010.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 8 Ιουνίου 2010.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ H ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ