Θέμα
Βυζαντινορωμαϊκό Δίκαιο, Δημόσιο , Χρησικτησία.
Περίληψη:
Προϋποθέσεις χρησικτησίας επί δημοσίων κτημάτων (δασών). Χρησικτησία κατά Βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο. Στοιχεία, σχετικές διατάξεις. Λόγοι αναιρέσεως από τους αριθμούς 19, 8 και 14 (για αοριστία αγωγής), αβάσιμοι. Επικυρώνει ΕΑ 5638/2009.
Αριθμός 1249/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Γ' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Δημήτριο Μαζαράκη, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη (λόγω μη υπάρξεως Αντιπροέδρου στο Τμήμα και κωλύματος του αρχαιοτέρου Αρεοπαγίτη), Νικόλαο Μπιχάκη, Ερωτόκριτο Καλούδη, Αργύριο Σταυράκη και Ελένη Διονυσοπούλου, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 17 Απριλίου 2013, με την παρουσία και της γραμματέως Αγγελικής Ανυφαντή, για να δικάσει την εξής υπόθεση μεταξύ:
Του αναιρεσείοντος: Ελληνικού Δημοσίου, νόμιμα εκπροσωπούμενου από τον Υπουργό Οικονομικών, που εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσιά του Κωνσταντίνα Χριστοπούλου, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 του Κ.Πολ.Δ.
Του αναιρεσιβλήτου: Σ. Μ. του Α., κατοίκου ..., που εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο του Μαρία Κλαυδιανού, με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 του Κ.Πολ.Δ.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 10/2/2005 αγωγή του ήδη αναιρεσιβλήτου, που κατατέθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 1869/2007 του ιδίου Δικαστηρίου και 5638/2009 του Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί το αναιρεσείον με την από 27/6/2012 αίτησή του.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Αργύριος Σταυράκης ανέγνωσε την από 2/4/2013 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της αιτήσεως.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τις διατάξεις του βυζαντινορωμαϊκού δικαίου των ν. 8 παρ.1 Κωδ. (7.39), 9 παρ.1 Βασ. (50.14), 2 παρ.20 Πανδ. (41.4), 6 Πανδ. (44.3), 76 παρ.1 Πανδ. (18.1) και 7 παρ.3 Πανδ. (23.3), οι οποίες, κατά το άρθρο 51 ΕισΝΑΚ, έχουν εφαρμογή για τον προ της εισαγωγής του ΑΚ χρόνο, και επί των δημοσίων κτημάτων και άρα και επί των δημοσίων δασών ήταν επιτρεπτή η κτήση κυριότητας με έκτακτη χρησικτησία από ιδιώτη. Προϋπόθεση της χρησικτησίας αυτής, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, σε συνδυασμό με εκείνες του ν. ΔΞΗ/1912 και των διαταγμάτων "περί δικαιοστασίου", που εκδόθηκαν βάσει αυτού και του άρθρου 21 του ν. δτος της 22-4/16-5-1926 "περί διοικητικής αποβολής από των κτημάτων της Αεροπορικής Αμύνης", που επαναλήφθηκε στο άρθρο 4 του αν. ν. 1539/1938 "περί προστασίας των δημοσίων κτημάτων", ήταν η τριακονταετής καλόπιστη νομή, στην οποία ο χρησιδεσπόζων μπορούσε να συνυπολογίσει και τη χρησικτησία των δικαιοπαρόχων του, εφόσον είχε γίνει με νόμιμο τρόπο καθολικός ή ειδικός διάδοχός τους να είχε συμπληρωθεί μέχρι 11-9-1915 (Ολ.ΑΠ 75/1987) ενώ έκτοτε τα ακίνητα αυτά είναι ανεπίδεκτα χρησικτησίας (Α.Π. 267/2005) καλή πίστη δε, όπως συνάγεται από τις διατάξεις των ν. 20 παρ. 12 πανδ (5.3), ν.25 πανδ (24.1), ν.27 πανδ (18.1), ν. 10,13 παρ. 1,17,48 πανδ. (41.3), ν. 5 πανδ (41.7), ν. 3 πανδ (41.10), ν. 7 παρ. 6 πανδ. (41.4), ν. 109 πανδ (50.16), αποτελεί η ειλικρινής πεποίθηση του νομέα ότι με την κτήση της νομής του πράγματος δεν προσβάλλει κατ' ουσίαν το δικαίωμα κυριότητας τρίτου, τη συνδρομή δε της καλής πίστης, ενόψει της φύσης της ως ενδιάθετης κατάστασης, συνάγει ο δικαστής της ουσίας συμπερασματικώς, από περιστατικά που δέχθηκε ως αποδειχθέντα. Επομένως, στην περίπτωση χρησικτησίας δημόσιων δασικών εκτάσεων, η οποία συμπληρώθηκε πριν την 11-9-1915, δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των κατά καιρούς ισχυσάντων δασικών κωδίκων (όπως του άρθρου 49 του ν. 2052/1920, του άρθρου 215 του ν. 4173/1929, του άρθρου 58 του α.ν. 86/1969) κατά τις οποίες το Δημόσιο θεωρείται νομέας στα δημόσια δάση, έστω και αν δεν ενεργήσει πράξεις νομής και ότι νομή δεν μπορεί να ασκήσει κανένας με εκχέρσωση, υλοτομία, σπορά ή άλλη πράξη (Α.Π. 1482/2008), ούτε απαιτείται, ως προϋπόθεση της αξιούμενης καλής πίστεως για την κτήση κυριότητας στα δημόσια κτήματα και συνεπώς στα δημόσια δάση με έκτακτη χρησικτησία, η ύπαρξη ταπίου υπέρ του χρησιδεσπόζοντος ή υποβολή εκ μέρους του τίτλων ιδιοκτησίας κατά το άρθρο 3 του Β.δ. 17-11-1836 "περί ιδιωτικών δασών" (ΑΠ 178/2004). Εξάλλου ο αναιρετικός λόγος του άρθρου 559 αρ.19 του ΚΠολΔ για έλλειψη νόμιμης βάσης της απόφασης εξαιτίας ανεπαρκών ή αντιφατικών αιτιολογιών είναι αβάσιμος όταν το δικαστήριο διαλαμβάνει στην απόφασή του επαρκείς και χωρίς αντιφάσεις αιτιολογίες οι οποίες στηρίζουν το αποδεικτικό του πόρισμα και επιτρέπουν τον αναιρετικό έλεγχο της ορθής εφαρμογής του κανόνα ουσιαστικού δικαίου.
Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο που την εξέδωσε δέχθηκε ότι το επίδικο ακίνητο, ήτοι εδαφική έκταση εμβαδού 6253,12 τ.μ. που βρίσκεται στη θέση "Γεροτσακούλι" της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Νέας Μάκρης Αττικής, με τα αναφερόμενα όρια, αποτελεί το υπ' αριθμ. ... "οικοδομικό τετράγωνο" κατά το υπ' αριθμ. .../1964 διανεμητήριο συμβόλαιο του συμβολαιογράφου Αθηνών Ν. Γούτα, τμήμα δε μείζονος ακινήτου συνολικής εκτάσεως 742440 τ.μ. που είχε μεταβιβασθεί, ως τμήμα και αυτό πολύ μεγαλύτερης έκτασης, με το νομίμως μεταγεγραμμένο υπ' αριθμ. .../1954 συμβόλαιο του συμβολαιογράφου Αθηνών Α. Μελανίτη από την Ι.Μ. Πεντέλη στον εδρεύοντα στον Μαραθώνα συνεταιρισμό με την επωνυμία "Συνεταιρισμός Ενοικιάσεως και Εξαγοράς Γαιών Γεροτσακουλίου" που μετατράπηκε σε Οικοδομικό Συνεταιρισμό Οικιστών Γεροτσουκαλίου με την επωνυμία "Ο ΠΡΟΒΑΛΙΝΘΟΣ" και ενεργούσε για λογαριασμό των μελών του, ότι το επίδικο ως άνω ακίνητο περιήλθε στον αναιρεσίβλητο κατά τα αναφερόμενα ποσοστά εξ αδιαιρέτου από την κληρονομία του πατέρα του που απεβίωσε την 23-7-2002 και δυνάμει των επίσης αναφερόμενων δύο (2) δημοσίων διαθηκών του τελευταίου που δημοσιεύτηκαν νόμιμα, την οποία (κληρονομία) αποδέχθηκε νόμιμα και μετέγραψε την οικεία συμβολαιογραφική πράξη, ότι στον ανωτέρω άμεσο δικαιοπάροχο του αναιρεσιβλήτου καθώς και στους δικαιοπαρόχους εκείνου περιήλθε το επίδικο με τα αναφερόμενα διαδοχικά συμβόλαια αγοραπωλησίας που μεταγράφηκαν νόμιμα μέχρι τους αρχικώς δικαιοπαρόχους τους Α. Γ. και Α. Γ., στους οποίους, ως αρχικά μέλη του ειρημένου οικοδομικού συνεταιρισμού και συνιδιοκτήτες της αγορασθείσης από αυτόν ως άνω εκτάσεως των 742440 τ.μ., είχε περιέλθει το επίδικο τμήμα με το νομίμως μεταγεγραμμένο υπ' αριθμ. .../1964 συμβόλαιο διανομής που προαναφέρθηκε, στο οποίο και έλαβε, ως ανωτέρω, τον αριθμό "οικοδομικού τετραγώνου" ..., ότι στη δικαιοπάροχο του Οικοδομικού Συνεταιρισμού "Ο ΠΡΟΒΑΛΙΝΘΟΣ", Ι.Μ. Πεντέλης, που ιδρύθηκε το έτος 1550, περιήλθε το μείζον ακίνητο από κάποιον Οθωμανό, ονόματι Κ., το έτος 1600 περίπου με αγορά που καταρτίστηκε εγγράφως, ήτοι με κατάρτιση τίτλων αγοραπωλησίας, που όμως καταστράφηκαν από πυρκαγιά κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης στον τόπο φυλάξεώς τους, σε Ιερό Ναό που βρισκόταν στην οδό Μητροπόλεως, ότι η Ι. Μ. Πεντέλης ασκούσε από την αγορά αυτή (1600) μέχρι την κατά τα ανωτέρω μεταβίβαση στον Συνεταιρισμό (1954) της ρηθείσης εκτάσεως των 742440 τ.μ. αδιάκοπα και χωρίς να ενοχληθεί από κανέναν, σε ολόκληρη τη μείζονα έκταση και στο μεταβιβασθέν ως άνω τμήμα της (742440 τ.μ.), φυσική εξουσία με καλή πίστη και διάνοια κυρίου, με τις λεπτομερώς αναφερόμενες στην απόφαση του Εφετείου πράξεις νομής, και έγινε έτσι κυρία της έκτασης αυτής με έκτακτη χρησικτησία, δια της προρρηθείσης υπερτριακονταετούς και με καλή πίστη νομής της εν λόγω έκτασης μέχρι την 11-9-1915, την οποία και συνέχισε ομοίως μέχρι την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα (1946) και έκτοτε μέχρι την μεταβίβασή τους στον συνεταιρισμό (1954), χωρίς να απαιτείται για το τελευταίο αυτό διάστημα και καλή πίστη για την έκτακτη χρησικτησία, την κυριότητα δε αυτή, ουδέποτε και καθ' οιονδήποτε τρόπο απολεσθείσα, μεταβίβασε ως ανωτέρω στον Οικοδομικό Συνεταιρισμό επί του ειρημένου τμήματος των 742440 τ.μ., μέρος του οποίου, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί το ήδη επίδικο ακίνητο, εμβαδού 6253,12 τ.μ., στο οποίο, συνεχίζει το Εφετείο, ασκούσαν τις λεπτομερώς επίσης αναφερόμενες πράξεις νομής όλοι οι δικαιοπάροχοι, άμεσος και απώτεροι, του αναιρεσιβλήτου, οι οποίοι, όπως και ο τελευταίος, ασκούσαν στον επίδικο μέχρι την άσκηση της αγωγής τις αναφερόμενες πράξεις νομής και με καλή πίστη, δυνάμει των προειρημένων τίτλων, και έγιναν έτσι κύριοι του επιδίκου, ο δε αναιρεσείων κατά το συνολικό ποσοστό των 3130,92/6253,12 εξ αδιαιρέτου, με παράγωγο, αλλά και με πρωτότυπο τρόπο (τακτική και έκτακτη χρησικτησία). Και βάσει των παραδοχών αυτών το Εφετείο, επικυρώνοντας την πρωτόδικη απόφαση, που είχε δεχθεί τα ίδια, δέχθηκε την ένδικη αγωγή του αναιρεσιβλήτου και αναγνώρισε τον τελευταίο συγκύριο του επιδίκου κατά τα ανωτέρω ποσοστά εξ αδιαιρέτου, (συγ-)κυριότητα την οποία αμφισβητεί τελευταία το αναιρεσείον- εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο, ισχυριζόμενο ότι το επίδικο ανήκει σ' αυτό, ως δημόσια δασική έκταση διακατεχόμενη από ιδιώτες. Υπό τις προαναφερθείσες παραδοχές του το Εφετείο διέλαβε στην απόφασή του επαρκείς και χωρίς αντιφάσεις αιτιολογίες, αναφέροντας, όπως προαναφέρθηκε, λεπτομερώς τις πράξεις νομής τις οποίες ο αναιρεσίβλητος και οι αναφερόμενοι δικαιοπάροχοί του, μέχρι την αρχική δικαιοπάροχο Ι. Μ. Πεντέλης, ασκούσαν επί του επιδίκου, η τελευταία δε (Ι. Μ. Πεντέλης) επί του όλου μείζονος ακινήτου και επί του επιδίκου τμήματός του, με τους αναφερόμενους νόμιμους τίτλους και με καλή πίστη, οι οποίες (αιτιολογίες) επιτρέπουν τον αναιρετικό έλεγχο της ορθής εφαρμογής των προειρημένων οικείων διατάξεων του προϊσχύσαντος βυζαντινορρωμαϊκού δικαίου σε συνδυασμό με εκείνες του νόμου ΔΞΗ/1912 και των διαταγμάτων "περί δικαιοστασίου" που εκδόθηκαν βάσει του νόμου αυτού και του άρθρου 21 του ν.δ. της 22-4/16-5-1926 "περί διοικητικής αποβολής από των κτημάτων της Αεροπορικής Αμύνης" που επαναλήφθηκε στο άρθρο 4 του α.ν. 1539/1938, καθώς και των διατάξεων των άρθρων 51 και 64-65 του Εισ ΝΑΚ και 974, 976, 1033, 1041, 1042, 1045 και 1051 του ΑΚ, τις οποίες εφήρμοσε το Εφετείο, είναι δε αβάσιμα τα αντίθετα που υποστηρίζει το αναιρεσείον Ελληνικό δημόσιο με τον τρίτο, από το άρθρο 559 αρ. 19 του ΚΠολΔ, λόγος της αιτήσεώς του.
ΙΙ. Η τυχόν αοριστία της αγωγής, ποιοτική ή ποσοτική, αναγόμενη στην παράθεση στο δικόγραφο της αγωγής των πραγματικών περιστατικών που συγκεκριμενοποιούν την ασκούμενη αξίωση και το βάσει των περιστατικών αυτών προβαλλόμενο αίτημα, ώστε τούτο να είναι, ως λογικό τους επακόλουθο, σαφές, ελέγχεται, αντίστοιχα, ως παράβαση κατά τους αριθμούς 8 και 14 του άρθρου 559 του Κ.Πολ.Δ, από τους προβλεπόμενους δηλαδή από τις διατάξεις αυτές λόγους αναιρέσεως.
Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την αγωγή του αναιρεσιβλήτου, ο τελευταίος α) περιγράφει σ' αυτήν το επίδικο ακίνητο κατά θέση, όρια και έκταση, προσδιορίζοντας σαφώς την ταυτότητά του, ως αντικείμενο της διαφοράς, ενώ, β) αναφέρει στην αγωγή τις πράξεις νομής που ο ίδιος και οι δικαιοπάροχοί του ασκούταν στο επίδικο και τις οποίες δέχθηκε το Εφετείο, επομένως δε η αγωγή ήταν ορισμένη σύμφωνα με το άρθρο 216 παρ. 1 του ΚΠολΔ, σε συνδυασμό με τις προπαρατεθείσες διατάξεις, του ουσιαστικού δικαίου, και το Εφετείο, που δεν απέρριψε ως απαράδεκτη λόγω αοριστίας την αγωγή, όπως ζητούσε το αναιρεσείον με την έφεσή του, δεν υπέπεσε στην αναιρετική πλημμέλεια του άρθρου 559 αρ. 14 του ΚΠολΔ, της παρά τον νόμο δηλαδή μη κηρύξεως απαραδέκτου, και είναι αβάσιμα τα αντίθετα που το αναιρεσείον υποστηρίζει με τους πρώτο και δεύτερο λόγους της αιτήσεώς του.
ΙΙΙ. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει ν' απορριφθεί η κρινόμενη αίτηση αναιρέσεως, και να καταδικαστεί το αναιρεσείον στην αναφερόμενη στο διατακτικό δικαστική δαπάνη του αναιρεσιβλήτου, κατά το νόμιμο αίτημα του τελευταίου (άρθρ. 176 και 183 του ΚΠολΔ, 22 ν.3693/57).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 27-6-2012 αίτηση του Ελληνικού δημοσίου για αναίρεση της υπ' αριθμ. 5638/2009 απόφασης του Εφετείου Αθηνών. Και
Καταδικάζει το αναιρεσείον στη δικαστική δαπάνη του αναιρεσιβλήτου, την οποία ορίζει στο ποσό των τριακοσίων (300) ευρώ.-
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε, στην Αθήνα, στις 5 Ιουνίου 2013.
Δημοσιεύθηκε, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 13 Ιουνίου 2013.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ