Θέμα
Ένδικο μέσο, Αποδείξεων εκτίμηση.
Περίληψη:
Αναίρεση. Πότε ιδρύεται ο λόγος αναιρέσεως από το άρθρο 559 αρ. 20 του Κ.Πολ.Δ. Αβάσιμος ο λόγος αναιρέσεως από τον αριθμό 11γ΄ του ιδίου άρθρου όταν από την αναιρεσιβαλλόμενη προκύπτει χωρίς αμφιβολία ότι το δικαστήριο έλαβε υπόψη όλα τα αποδεικτικά μέσα που είχαν προσκομίσει και επικαλεστεί οι διάδικοι. Αοριστία λόγου από το άρθρο 559 αρ. 8 και 11γ΄ του Κ.Πολ.Δ. (Επικυρώνει Εφ. Πειρ. 814/2009)
Αριθμός 497/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Γ' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Βασίλειο Φούκα, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη (λόγω μη υπάρξεως Αντιπροέδρου στο Τμήμα), Δημήτριο Μαζαράκη, Νικόλαο Μπιχάκη, Ερωτόκριτο Καλούδη και Αργύριο Σταυράκη, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 5 Δεκεμβρίου 2012, με την παρουσία και της γραμματέως Αγγελικής Ανυφαντή, για να δικάσει τις εξής υποθέσεις μεταξύ:
Α)Του αναιρεσείοντος: Δήμου Σπετσών, νόμιμα εκπροσωπουμένου από τον Δήμαρχό του, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Βασίλειο Φραντζή.
Β) Της αναιρεσείουσας: Μ. Φ., κατοίκου ..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Παναγιώτη Πρωτόπαππα.
Των αναιρεσιβλήτων: 1) Χ. Μ., χήρας Δ., κατοίκου ..., 2) Μ. Δ., συζ. Σ., κατοίκου ..., 3) Δ. Τ. του Α., κατοίκου ..., 4) Φ. Π. συζ. Μ., το γένος Α. Χ., κατοίκου ..., και 5) Χ. Χ. του Α., κατοίκου ... . Οι 1η, 2η και 3ος εκπροσωπήθηκαν από την πληρεξούσια δικηγόρο τους Αικατερίνη Καρδάση και οι 4η και 5ος εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Ανδρέα Ζαγγανά.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 17/11/1979 αγωγή των ήδη αναιρεσιβλήτων, που κατατέθηκε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιώς. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 3249/1980 μη οριστική, 1442/1993 μη οριστική, 1913/2007 οριστική του ιδίου Δικαστηρίου και 814/2009 του Εφετείου Πειραιώς. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητούν ο αναιρεσείων Δήμος Σπετσών με την από 13/4/2010 αίτησή του και η αναιρεσείουσα Μ. Φ. με την από 29/6/2010 αίτησή της.
Κατά τη συζήτηση των αιτήσεων αυτών, που εκφωνήθηκαν από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Αργύριος Σταυράκης ανέγνωσε την από 20/12/2011 έκθεση του ήδη αποχωρήσαντος από την Υπηρεσία Αρεοπαγίτη Χαράλαμπου Αθανασίου, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη αμφοτέρων των αιτήσεων αναιρέσεως.
Οι πληρεξούσιοι των αναιρεσειόντων ζήτησαν την παραδοχή των αιτήσεων, οι πληρεξούσιοι των αναιρεσιβλήτων την απόρριψή τους, καθένας δε την καταδίκη των αντιδίκων τους στη δικαστική δαπάνη τους.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι.- Οι υπό κρίση αιτήσεις αναιρέσεως κατά της υπ' αριθμ. 814/2009 αποφάσεως του Εφετείου Πειραιώς είναι συναφείς κα πρέπει να συνεκδικασθούν, σύμφωνα με τα άρθρα 246 και 573 του ΚΠολΔ. Με την προσβαλλόμενη ως άνω απόφαση απορρίφθηκε κατ' ουσίαν η έφεση του αναιρεσείοντος-εναγομένου Δήμου Σπετσών και η πρόσθετη παρέμβαση υπέρ του εναγομένου αυτού που άσκησε στο Εφετείο η επίσης αναιρεσείουσα Μ. Φ. κατά της πρωτόδικης υπ' αριθμ. 1913/2007 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, με την οποία και κατά παραδοχήν της ένδικης αγωγής των αναιρεσιβλήτων αναγνωρίστηκαν οι τελευταίοι συγκύριοι του επίδικου ακινήτου (οικοπέδου), εμβαδού 1630 τ.μ., που βρίσκεται στις Σπέτσες, και υποχρεώθηκε ο αναιρεσείων Δήμος να αποδώσει το επίδικο στους αναιρεσιβλήτους.
ΙΙ.- Με το μοναδικό λόγο του αναιρετηρίου του ο αναιρεσείων Δήμος, αναφέροντας τον προβληθέντα από αυτόν λόγο εφέσεως περί του ότι το Πρωτοδικείο με εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων απέρριψε ως κατ' ουσίαν αβάσιμο τον ισχυρισμό του για περιέλευση στον ίδιο της κυριότητας του επίδικου ακινήτου, ως κοινοχρήστου, και επικαλούμενος το άρθρο 559 αρ. 1, 8 και 9 ΚΠολΔ, διατείνεται ότι "η προσβαλλόμενη απόφαση, αφού πρώτα αναπτύσσει το ιστορικό της ενδίκου διαφοράς, απλώς αντιγράφει την πρωτόδικη απόφαση και την διαταχθείσα πραγματογνωμοσύνη, ολίγον εκτενέστερα, χωρίς ωστόσο να εκτελεί τον αιτηθέντα και νόμω προβλεπόμενο έλεγχο των προταθέντων εκατέρωθεν ισχυρισμών, αλλά και των προσκομισθέντων, τόσο σε πρώτο όσο και σε δεύτερο βαθμό, εγγράφων, στα οποία η προσβαλλομένη παρά τον νόμο παραλείπει να απαντήσει", και ότι ως εκ τούτου α) δεν έλαβε υπόψη της πράγματα που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης και β)άφησε, κατά το κεφάλαιο αυτό, το αίτημά του (δηλ. του αναιρεσείοντος) αδίκαστο. Ο λόγος αυτός, υπαγόμενος, κατ' εκτίμηση, στη ρύθμιση του αριθμού 8 (όχι και των αριθμών 1 και 9) του άρθρου 559 ΚΠολΔ, είναι προεχόντως αόριστος και εντεύθεν απαράδεκτος, διότι δεν προσδιορίζονται τα φερόμενα ως μη ληφθέντα υπόψη ουσιώδη "πράγματα". Με την εκδοχή ότι πρόκειται για τον ισχυρισμό του αναιρεσείοντος περί κτήσεως από αυτόν της κυριότητας του επιδίκου, ως κοινοχρήστου, ο ίδιος λόγος είναι αβάσιμος, διότι, όπως προκύπτει από την επισκόπηση της προσβαλλόμενης απόφασης, το Εφετείο έλαβε υπόψη τον κατ' ένσταση προταθέντα πρωτοδίκως και με λόγο εφέσεως επαναφερθέντα στην έκκλητη δίκη ως άνω ισχυρισμό, τον οποίο και απέρριψε ρητώς ως κατ' ουσίαν αβάσιμο. Αν θεωρηθεί ότι εμπεριέχεται και η εκ του άρθρου 559 αρ. 11 γ' ΚΠολΔ απορρέουσα αιτίαση περί μη λήψεως υπόψη αποδεικτικών εγγράφων, τότε ο προκείμενος λόγος ενέχει και κατά τούτο παντελή αοριστία και είναι απαράδεκτος, αφού δεν γίνεται καμία εξειδίκευση των εγγράφων που φέρεται ότι δεν έλαβε υπόψη το Εφετείο, και του περιεχομένου τους.
ΙΙΙ.- Ο προβλεπόμενος στο άρθρο 559 αρ. 20 ΚΠολΔ λόγος αναιρέσεως ιδρύεται όταν το δικαστήριο της ουσίας παραμόρφωσε το περιεχόμενο "αποδεικτικού", κατά την έννοια των άρθρων 339 και 432 επ. του ίδιου Κώδικα, εγγράφου, άρα και φωτογραφικής αναπαραστάσεως (άρθρο 444αρ, 3 ΚΠολΔ, όπως ίσχυε πριν από την τροποποίησή του με τον ν. 3994/2011, και ήδη 444 παρ.1γ'και 2), όπως είναι και η αεροφωτογραφία, όταν δηλαδή, από εσφαλμένη ανάγνωση του εγγράφου ή από παράλειψη αναγνώσεως κρίσιμου μέρους του, προσέδωσε σ'αυτό περιεχόμενο καταδήλως διαφορετικό από εκείνο που προκύπτει από το έγγραφο, ως προς την ύπαρξη ή ανυπαρξία ενός πραγματικού γεγονότος με ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης. Για να θεμελιωθεί ο προκείμενος αναιρετικός λόγος θα πρέπει το ουσιαστικό δικαστήριο να σχημάτισε, συναφώς, επιζήμια για τον αναιρεσείοντα αποδεικτική κρίση αποκλειστικώς ή κατά κύριο λόγο από το φερόμενο ως παραμορφωμένο έγγραφο. Δεν ιδρύεται έτσι ο λόγος αυτός όταν το έγγραφο συνεκτιμήθηκε απλώς με άλλα αποδεικτικά στοιχεία, χωρίς να εξαίρεται ειδικώς το ίδιο ως προς το πόρισμα περί υπάρξεως ή μη του αποδεικτέου γεγονότος (ΟλΑΠ 2/2008).
Εν προκειμένω, με τον εκ του άρθρου 559 αρ. 20 ΚΠολΔ απορρέοντα πρώτο λόγο του αναιρετηρίου της αναιρεσείουσας Μ.Φ. προσάπτεται στο Εφετείο ότι τον ισχυρισμό τού εναγομένου Δήμου και της προσθέτως παρεμβάσης ως άνω αναιρεσείουσας περί του ότι η επίδικη εδαφική έκταση είχε καταστεί κοινόχρηστη πλατεία με την αμνημονεύτου χρόνου αρχαιότητα τον απέρριψε ως κατ' ουσίαν αβάσιμο, στηρίζοντας την απορριπτική αυτή κρίση του κατά κύριο λόγο στην εκ μέρους της τελευταίας προσκομισθείσα, ενσωματωμένη στην από Μαρτίου 2008 τεχνική έκθεση του τοπογράφου Σ. Μ., αεροφωτογραφία του έτους 1961, το περιεχόμενο της οποίας παραμόρφωσε το Εφετείο δεχθέν ότι σ' αυτή φαίνεται στη θέση που υπήρχε το κτίσμα να διέρχεται ένα μονοπάτι που ενώνει τον παραλιακό δρόμο με δρόμο που περνά δυτικά της ιδιοκτησίας Φ. και εξυπηρετούσε την εύκολη πρόσβαση των δικαιοπαρόχων των εναγόντων (ήδη αναιρεσιβλήτων) εντός του γεωτεμαχίου, ενώ στην εν λόγω αεροφωτογραφία υπάρχει η απεικόνιση όχι μόνο του ως άνω μονοπατιού αλλά επιπλέον τριών τουλάχιστον χωμάτινων δημοτικών οδών, υφισταμένων προ του έτους 1923, σε θέση πέραν της προϋφιστάμενης και κατεδαφισθείσας παλαιάς οικίας, οι οποίες, διασχίζουσες το επίδικο ακίνητο και οδηγούσες στις εξώθυρες των πέριξ ιδιοκτησιών, επιβεβαιώνουν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του επιδίκου, όπως και ο ανωτέρω τεχνικός σύμβουλος των αναιρεσειόντων Σ. Μ. διαπιστώνει κατηγορηματικά στην από Μαρτίου 2003 τεχνική του έκθεση, κατόπιν σχετικής φωτοερμηνείας της προαναφερθείσας αεροφωτογραφίας. Όμως, όπως προκύπτει από την επισκόπηση της προσβαλλόμενης απόφασης, η επίμαχη αεροφωτογραφία δεν υπήρξε το μοναδικό ή το κύριο αποδεικτικό στήριγμα της ως άνω απορριπτικής κρίσεως του Εφετείου, αλλά, χωρίς να εξαίρεται ιδιαιτέρως, απλώς συνεκτιμήθηκε με τα υπόλοιπα αποδεικτικά στοιχεία, από τα οποία το Εφετείο, κατά κύριο λόγο, άντλησε τις διαπιστώσεις του α)ότι οι αναιρεσίβλητοι έγιναν συγκύριοι του επιδίκου, παραγώγως, με βάση τους αναφερόμενους κτητικούς τίτλους, αλλά και πρωτοτύπως, με τακτική και έκτακτη χρησικτησία, β)ότι στους μέχρι το 1948 τίτλους των αναιρεσιβλήτων το επίδικο γεωτεμάχιο αναφέρεται ως οικία μετά του οικοπέδου της, ενώ έκτοτε αναφέρεται ως οικόπεδο, λόγω κατεδαφίσεως της οικίας, γ)ότι από τη στερεοσκοπική παρατήρηση των αεροφωτογραφιών του έτους 1940, στην οποία προέβη η πρωτοδίκως διορισθείσα πραγματογνώμων, το επίδικο εμφαίνεται ως μία ενιαία ιδιοκτησία, εντός της οποίας υπάρχει κτίσμα, έχει δε τη μορφή αγροτεμαχίου και όχι δρόμου ή πλατείας, δ)ότι στο αντίγραφο του αποσπάσματος του ρυμοτομικού διαγράμματος των Σπετσών του έτους 1867, όπου το επίδικο εμφανίζεται να αποτελεί μέρος οικοδομικού τετραγώνου, δεν αποτυπώνεται κάποια πλατεία, ε)ότι οι απώτατοι και απώτεροι δικαιοπάροχοι των εναγόντων (αναιρεσιβλήτων) και εν συνεχεία οι ίδιοι οι ενάγοντες ενέμοντο το επίδικο με τα προσόντα της τακτικής και έκτακτης χρησικτησίας τουλάχιστον από το έτος 1880 έως τον Οκτώβριο του έτους 1995, στ)ότι δεν αποδείχθηκε πως το επίδικο έχει καταστεί κοινόχρηστος χώρος με την αμνημονεύτου χρόνου αρχαιότητα και ζ)ότι ούτε από το ισχύον ρυμοτομικό σχέδιο της πόλεως των Σπετσών έχει χαρακτηρισθεί η επίδικη εδαφική έκταση ως πλατεία. Επομένως, ο ερευνώμενος λόγος, ως λόγος αναιρέσεως από το άρθρο 559 αρ.20 του ΚΠολΔ, είναι αβάσιμος. Κατά τα λοιπά, ο ίδιος αυτός λόγος, ως αναφερόμενος στην εσφαλμένη, κατά την αναιρεσείουσα, αξιολόγηση της σχετικής από Μαρτίου 2008 εκθέσεως του τεχνικού συμβούλου των αναιρεσειόντων, είναι απαράδεκτος κατά το άρθρο 561 παρ.1 ΚΠολΔ.
IV.- Με τον δεύτερο λόγο της ίδιας αιτήσεως αναιρέσεως, υπό την επίκληση του άρθρου 559 αρ. 11 γ' ΚΠολΔ, προσάπτεται στο Εφετείο ότι απέρριψε τον περί κοινοχρησίας του επιδίκου ισχυρισμό των αναιρεσειόντων χωρίς να λάβει υπόψη του α) την από Μαρτίου 2008 τεχνική έκθεση του ως άνω τεχνικού συμβούλου, όπου ως γενικό συμπέρασμα αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι η διορισθείσα ως άνω πραγματογνώμων δεν εκτίμησε με επιστημονική επάρκεια το μέγεθος του επιδίκου, το οποίο από το 1956 εμφαίνεται σταθερά σε όλους τους τίτλους των εναγόντων (αναιρεσιβλήτων) με εμβαδόν 490 μ2 , ενώ επιπλέον δεν εκτίμησε σωστά τις τεχνικές πληροφορίες που προκύπτουν από τη φωτοερμηνεία των αεροφωτογραφιών, στις οποίες απεικονίζεται ο κατά το έτος 1940 ελεύθερος-κοινόχρηστος χώρος πέριξ και γύρω τόσο από την παλαιά οικία των εναγόντων όσο και από τις οικίες των γειτονικών ακινήτων και β) το ενσωματωμένο στην ειρημένη τεχνική έκθεση του Σ. Μ. από 10-11-1975 τοπογραφικό διάγραμμα του μηχανικού Σ. Κ., στο οποίο απεικονίζονται 1) η επίδικη εδαφική έκταση, 2) το εξ εμβαδού 251 μ2 οικόπεδο των αναιρεσιβλήτων, που αποτελεί τμήμα της επίδικης εκτάσεως, και 3) οι γύρωθεν του επιδίκου γειτονικές ιδιοκτησίες στις ακριβείς θέσεις τους με όλες τις προσβάσεις τους (δρόμους και πόρτες)από και προς το επίδικο. Όμως, από τη βεβαίωση του Εφετείου ότι κατά τη διαμόρφωση του αποδεικτικού συλλογισμού του έλαβε υπόψη και "όλα τα έγγραφα που επικαλούνται και προσκομίζουν οι διάδικοι, είτε για να χρησιμεύσουν ως αυτοτελή αποδεικτικά μέσα είτε για τη συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων", καθώς και από όλο το περιεχόμενο της προσβαλλόμενης αποφάσεώς του και ιδίως τις εκτεθείσες κατά τη διερεύνηση του πρώτου λόγου διαπιστώσεις του, καθίσταται απολύτως βέβαιο ότι αυτό (Εφετείο), κατά τον σχηματισμό της απορριπτικής του κρίσεως ως προς τον ισχυρισμό των αναιρεσειόντων περί του κοινόχρηστου χαρακτήρα του επιδίκου, έλαβε υπόψη και συνεκτίμησε και τα ως άνω δύο αποδεικτικά έγγραφα. Επομένως και ο αναιρετικός αυτός λόγος είναι αβάσιμος. V.- Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να απορριφθούν οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις αναιρέσεως και να καταδικασθούν οι αναιρεσείοντες στη δικαστική δαπάνη των αναιρεσιβλήτων (άρθρα 176, 183 ΚΠολΔ, 281 του ν.3463/2006), κατά το νόμιμο αίτημα των τελευταίων (άρθρο 191 παρ.2 ΚΠολΔ), και όπως ορίζεται στο διατακτικό.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει τις από 13-4-2010 και 29-6-2010 αιτήσεις των Δήμου Σπετσών και Μ. Φ., αντίστοιχα, για αναίρεση της υπ'αριθμ. 814/2009 αποφάσεως του Εφετείου Πειραιώς. Και
Καταδικάζει τους αναιρεσείοντες στη δικαστική δαπάνη των αναιρεσιβλήτων, την οποία ορίζει στο ποσό των εξακοσίων και των δύο χιλιάδων επτακοσίων (600 και 2.700) ευρώ, αντίστοιχα.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 19 Φεβρουαρίου 2013. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 20 Μαρτίου 2013.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ