Θέμα
Αιτιολογίας επάρκεια, Ηθική αυτουργία, Παράβαση καθήκοντος.
Περίληψη:
Ηθική αυτουργία σε παράβαση καθήκοντος. Έλλειψη αιτιολογίας. Δεκτή αναίρεση.
ΑΡΙΘΜΟΣ 9/2008
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΣΤ’ ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Γεώργιο Σαραντινό, Αντιπρόεδρο Αρείου Πάγου, Βασίλειο Λυκούδη, Ανδρέα Τσόλια, Ιωάννη Παπουτσή - Εισηγητή και Νικόλαο Ζαϊρη, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 20 Νοεμβρίου 2007, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Δημητρίου - Πριάμου Λεκκού (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και της Γραμματέως Πελαγίας Λόζιου, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου X1, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Αθανάσιο Κοντοθανάση, περί αναιρέσεως της 2680/2006 αποφάσεως του Τριμελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης. Με συγκατηγορούμενο τον ............
Το Τριμελές Εφετείου Θεσσαλονίκης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ’ αυτή, και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 12 Δεκεμβρίου 2006 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 145/2007.
Αφού άκουσε Τον πληρεξούσιο δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνει δεκτή εν μέρει η προκείμενη αίτηση αναίρεσης.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Επειδή, από τη διάταξη του άρθ. 46 παρ. 1α του Π.Κ. προκύπτει ότι για την ύπαρξη της ηθικής αυτουργίας απαιτούνται: α) πρόκληση από τον ηθικό αυτουργό σε κάποιον άλλο της απόφασης να διαπράξει ορισμένη πράξη, η πρόκληση δε αυτή μπορεί να γίνει με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο, όπως υπόσχεση ή χορήγηση αμοιβής, πειθώ, απειλή κ.λ.π., β) η διάπραξη από τον άλλον της πράξης αυτής και γ) δόλος του ηθικού αυτουργού, δηλαδή ηθελημένη πρόκληση της απόφασης για τη διάπραξη από τον άλλο της αντικειμενικής υπόστασης ορισμένου εγκλήματος με γνώση και θέληση ή αποδοχή της συγκεκριμένης εγκληματικής πράξης. Εξάλλου, στην περίπτωση της ηθικής αυτουργίας, για να έχει η καταδικαστική απόφαση την απαιτούμενη από τα άρ. 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του Κ.Π.Δ. ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, πρέπει να αναφέρονται σ’ αυτή ο τρόπος και τα μέσα με τα οποία ο ηθικός αυτουργός προκάλεσε στη συγκεκριμένη περίπτωση στο φυσικό αυτουργό την απόφαση να εκτελέσει την άδικη πράξη που διέπραξε, καθώς και τα πραγματικά περιστατικά, από τα οποία το δικαστήριο συνήγαγε ότι ο ηθικός αυτουργός προκάλεσε με τον τρόπο και τα μέσα αυτά στο φυσικό αυτουργό την απόφασή του. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη υπ’ αριθ. 2680/2006 απόφαση, το Τριμελές Εφετείο Θεσ/νίκης, που την εξέδωσε, δέχθηκε, κατά την αναιρετικά ανέλεγκτη κρίση του, ότι από τα αποδεικτικά μέσα που αναφέρει, αποδείχθηκαν τα ακόλουθα: "Όπως ήδη λέχθηκε, με την υπ’ αριθμ. ...... Απόφαση του Νομάρχη Σερρών, συγκροτήθηκε η Τριμελής Επιτροπή Ελέγχου Μεταποίησης βιομηχανικής τομάτας. Εργο της επιτροπής αυτής ήταν η άσκηση των ελέγχων και ειδικότερα η επαλήθευση με τακτικούς και αιφνιδιαστικούς ελέγχους των ποσοτήτων της πρώτης ύλης που παραλάμβαναν οι βιομηχανίες τομάτας και των ποσοτήτων των προϊόντων που παρήγαγαν, που περιγράφονται στην 301913/13.2.1998 απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας και στην 351665/20.4.2000 όμοια. Μέλη της επιτροπής ορίστηκαν ο δεύτερος κατηγορούμενος, X2, ως πρόεδρος αυτής, ο Γ1 και η Γ2. Ο δεύτερος κατηγορούμενος, κατά το χρονικό διάστημα από τον Αύγουστο έως το Δεκέμβριο του 2000 με πρόθεση παρέβη τα καθήκοντα του ως πρόεδρος της ως άνω επιτροπής με σκοπό να προσπορίσει στον τρίτο και τέταρτο των κατηγορουμένων παράνομο όφελος. Ειδικότερα, δεν μερίμνησε για τη διεξαγωγή ελέγχων (αιφνιδιαστικών) στις μεταποιητικές βιομηχανίες, αλλά έδωσε, εντολή να διενεργούνται έλεγχοι μεμονωμένα από τα ως άνω μέλη της επιτροπής, χωρίς να συμμετέχει ο ίδιος (ο δεύτερος κατηγορούμενος) για να μην διασφαλίζεται η νόμιμη σύνθεση της Επιτροπής, αφού για να είναι σε απαρτία απαιτείται η παρουσία και των τριών μελών αυτής. Επίσης, ενώ είναι υποχρεωμένος να συντάσσει Πρακτικό Ελέγχου για κάθε έλεγχο που διενεργούσαν και να αναφέρεται κάθε παρατυπία και ατασθαλία που υποπίπτει στην αντίληψη τους, τούτο δεν έγινε. Ειδικότερα, στις 21.8.2000, ο Γ1 και η Γ2 αποφάσισαν να ελέγξουν τη βιομηχανία ..........(του τρίτου κατηγορουμένου) διότι είχαν διαπιστώσει ότι δεν είχε μεγάλη προσέλευση τομάτας, ενώ από τα εβδομαδιαία δελτία παραγωγής της που προσκόμιζαν στην υπηρεσία η παραγωγή φαινόταν πολύ μεγάλη. Κατά τον έλεγχο διαπίστωσαν έλλειψη 3.500 βαρελιών με παραγόμενα προϊόντα και προς τούτο ζήτησαν τη διενέργεια ελέγχου από την Τριμελή Επιτροπή Μεταποίησης για να διαπιστωθεί το έλλειμμα της ποσότητας των προϊόντων που η βιομηχανία δήλωνε ότι παρήγαγε. Ο δεύτερος κατηγορούμενος όμως αρνήθηκε να γίνει ο έλεγχος αυτός, με σκοπό να προσπορίσει στην ως άνω βιομηχανία παράνομο όφελος που έγκειται στη λήψη από αυτήν χρηματικής ενίσχυσης από την ΕΟΚ που δεν δικαιούνταν. Τον Δεκέμβριο του 2000, η επιτροπή μετέβη πάλι στη βιομηχανία ...... για έλεγχο. Στην αποθήκη της βιομηχανίας διαπίστωσαν ότι υπήρχαν ανακατεμένα άλλα βαρέλια με νερό, άλλα με πολτό, ενώ άλλα ήταν κενά με αποτέλεσμα να είναι αδύνατος ο έλεγχος. Ο δεύτερος κατηγορούμενος έδωσε τότε εντολή να σταματήσει ο έλεγχος και να αποχωρήσουν, ενώ τα άλλα δύο μέλη της επιτροπής επέμεναν να τακτοποιηθούν τα προϊόντα από τη βιομηχανία και να γίνει η καταμέτρηση, όπως όφειλαν. Τελικά έλεγχος δεν έγινε στη βιομηχανία αλλά τα πρακτικά της απογραφής υπογράφηκαν από τα υπόλοιπα δύο μέλη, της επιτροπής μετά από ψυχολογική βία που ασκήθηκε σε βάρος τους από τον δεύτερο κατηγορούμενο ο οποίος ήταν διευθυντής τους. Επίσης, όλα τα παραπάνω ήτοι η διαφωνία των μελών της επιτροπής στην απόφαση του δεύτερου κατηγορουμένου να μην ολοκληρωθεί ο έλεγχος δεν αποτυπώθηκε στο πρακτικό ελέγχου το οποίο είχε καθήκον ο δεύτερος κατηγορούμενος να συντάξει. Η παράλειψη δε αυτή έγινε με σκοπός να προσπορίσει στην ως άνω βιομηχανία παράνομο όφελος που έγκειται στη λήψη χρηματικής ενίσχυσης από την ΕΟΚ που δεν δικαιούνταν. Περαιτέρω, τον Νοέμβριο του 2000, η επιτροπή επισκέφθηκε τη βιομηχανία "......", όπου το μέλος της επιτροπής Γ1 διαπίστωσε ότι υπήρχαν άδεια βαρέλια και σε κάποια σημεία, καμουφλαρισμένες παλέτες ώστε να μοιάζουν με βαρέλια και, ενώ τα δύο μέλη της επιτροπής (Γ1 και Γ2) επέμεναν να συνεχιστεί ο έλεγχος, ο δεύτερος κατηγορούμενος, αφενός δεν συνέταξε πρακτικό ελέγχου, στο οποίο να αναφέρεται ο αριθμός των άδειων βαρελιών και η διαφωνία των μελών για τη συνέχιση του ελέγχου, αφετέρου, επέμενε να μην ολοκληρωθεί ο έλεγχος. Η επιμονή του να μην ολοκληρωθεί ο έλεγχος και άρα η παράβαση του καθήκοντος του για διεξαγωγή ελέγχων είχε ως σκοπό να ωφελήσει την ως άνω βιομηχανία, καθόσον έτσι η τελευταία θα λάμβανε χρηματική ενίσχυση από την ΕΟΚ για ποσότητες προϊόντων που στην πραγματικότητα δεν είχε. Επομένως, πρέπει να κηρυχθεί ένοχος ο δεύτερος κατηγορούμενος για την παράβαση καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση, όπως αναφέρεται ειδικότερα στο διατακτικό. Περαιτέρω, ο πρώτος κατηγορούμενος, ως Διευθυντής της Αγροτικής Ανάπτυξης της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ν. Σερρών, δεν είναι μέλος της επιτροπής και ούτε ανάγεται στα καθήκοντά του η λειτουργία της. Παρόλα αυτά, αποδείχθηκε ότι με πρόθεση προκάλεσε στον πρόεδρο της επιτροπής, X2 (δεύτερο κατηγορούμενο) την απόφαση να εκτελέσει την άδικη πράξη που διέπραξε και ειδικότερα την πράξη της παράβασης καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση, όπως αυτή διατυπώθηκε ανωτέρω. Ειδικότερα, αποδείχθηκε ότι ο πρώτος κατηγορούμενος στην προσπάθειά του να παρεμποδίσει τη διενέργεια πραγματικών ελέγχων στις βιομηχανίες, με σκοπό να προσπορίσει στις ως άνω βιομηχανίες παράνομο περιουσιακό όφελος με τις χρηματικές ενισχύσεις της ΕΟΚ για ανύπαρκτες ποσότητες προϊόντων, έπεισε τον πρόεδρο της επιτροπής να ενεργεί όσα προαναφέρθηκαν. Επομένως, πρέπει ο πρώτος κατηγορούμενος να κηρυχθεί ένοχος της ηθικής αυτουργίας στον δεύτερο κατηγορούμενο της παράβασης καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση, όπως αυτή αναφέρεται ειδικότερα στο διατακτικό, ενώ πρέπει να απορριφθεί ο σχετικός ισχυρισμός του συνηγόρου του, ότι επί του κατηγορητηρίου στην σελίδα 5 υπό στοιχείο α η περιγραφή της πράξης είναι όμοια με την αναφερόμενη στην επόμενη σελίδα υπό στοιχείο 3, καθόσον αφορά, διαφορετικές παραβάσεις σε κάθε περίπτωση, ήτοι στην πρώτη την παράλειψη σύνταξης πρακτικού ελέγχου και στη δεύτερη την παρεμπόδιση του ελέγχου από τον δεύτερο κατηγορούμενο. Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι ο τρίτος κατηγορούμενος, ως ιδιοκτήτης των βιομηχανιών "....... ΑΕΒΕ" και "....... ΕΠΕ" και ο τέταρτος κατηγορούμενος, ως ιδιοκτήτης και διευθυντής της βιομηχανίας ".......", με πρόθεση προκάλεσαν αφενός στον πρώτο κατηγορούμενο την απόφαση να πείσει τον δεύτερο κατηγορούμενο, X2, πρόεδρο της τριμελούς επιτροπής μεταποίησης την απόφαση να εκτελέσει την άδικη πράξη της παράβασης καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση που διέπραξε, όπως αναφέρεται ανωτέρω, αφετέρου, στον δεύτερο κατηγορούμενο, την απόφαση να εκτελέσει την άδικη πράξη της παράβασης καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση που διέπραξε, όπως αυτή διατυπώθηκε ανωτέρω. Επομένως, πρέπει να κηρυχθούν ένοχοι ο τρίτος και τέταρτος των κατηγορουμένων για την πράξη της ηθικής αυτουργίας στην ηθική αυτουργία του πρώτου κατηγορουμένου στην παράβαση καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση και της ηθικής αυτουργίας του δευτέρου κατηγορουμένου στην παράβαση καθήκοντος κατ’ εξακολούθηση". Και στη συνέχεια επέβαλε ποινή φυλάκισης δεκαπέντε (15) μηνών στον αναιρεσείοντα (4ο κατηγορούμενο της απόφασης), την εκτέλεση της οποίας ανέστειλε για τρία (3) έτη. Με αυτά που δέχθηκε το Εφετείο, σε σχέση με τον πιο πάνω αναιρεσείοντα, δεν διέλαβε στην απόφασή του την, κατά την ανωτέρω έννοια, αιτιολογία. Ειδικότερα, δεν εκτίθενται με σαφήνεια και πληρότητα ο τρόπος και τα μέσα (λ.χ. προτροπή, πειθώ, φορτικότητα κ.λ.π.), με τα οποία ο αναιρεσείων αυτός προκάλεσε, στο μεν πρώτο συγκατηγορούμενό του την απόφαση να πείσει το δεύτερο συγκατηγορούμενο να τελέσει την άδικη πράξη της παράβασης καθήκοντος, στο δε δεύτερο συγκατηγορούμενο, φυσικό αυτουργό, την απόφαση να τελέσει την άδικη πράξη της παράβασης καθήκοντος, με τη μη διεξαγωγή ελέγχων στις μεταποιητικές βιομηχανίες, μια εκ των οποίων ανήκει στον αναιρεσείοντα. Μόνη η αναφορά ότι οι συγκατηγορούμενοι του αναιρεσείοντος ενήργησαν έπειτα από παρέμβαση του τελευταίου, χωρίς συγχρόνως να εξειδικεύεται με επίκληση κάποιου περιστατικού, σε τι συνίσταται αυτή, ούτε να προσδιορίζεται ο βαθμός της επίδρασης του αναιρεσείοντα προς τους δύο, ως άνω, συγκατηγορουμένους του ή της εξάρτησης των τελευταίων από αυτόν, δεν θεμελιώνει από μόνη της τρόπο πρόκλησης της απόφασης προς διάπραξη της επίμαχης αξιόποινης πράξης. Επομένως, κατά παραδοχή ως βασίμου του από το άρ. 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ Κ.Π.Δ. μοναδικού λόγου αναίρεσης, με τον οποίο προβάλλεται η ως άνω πλημμέλεια, πρέπει να αναιρεθεί εν μέρει η προσβαλλόμενη απόφαση, κατά το μέρος που αφορά τον αναιρεσείοντα X1 και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, η συγκρότηση του οποίου από άλλους δικαστές είναι εφικτή (άρθρο 519 ΚΠΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την 2680/2006 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου (Πλημμελημάτων) Θεσσαλονίκης εν μέρει και, συγκεκριμένα, ως προς τον αναιρεσείοντα X1.
Παραπέμπει την υπόθεση, κατά το εν λόγω μέρος της, για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συγκροτούμενο από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 4 Δεκεμβρίου 2007. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 8 Ιανουαρίου 2008.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ