Θέμα
Δόλος.
Περίληψη:
Ο δόλος του απλού συνεργού, όπως και κάθε συμμέτοχου, είναι διπλός και περιλαμβάνει και καλύπτει τόσον γνωσιακά όσον και βουλητικά αφ' ενός μεν την παροχή συνδρομής στον δράστη της κυρίας πράξεως προς τέλεση αυτής, αφ' ετέρου δε και την τέλεση της κυρίας πράξεως από τον αυτουργό. Ο δόλος του απλού συνεργού είναι δυνατόν να είναι και ο ενδεχόμενος του άρθρου 27 παρ. 1 β' του ΠΚ, εκτός εάν ο νόμος για το έγκλημα απαιτεί ειδική μορφή δόλου οπότε αυτή απαιτείται αυτή και για τον απλό συνεργό. Ο, διπλός, δόλος του απλού συνεργού σε ανθρωποκτονία εκ προθέσεως περιλαμβάνει το μεν τη γνώση του για την από τον αυτουργό τέλεση ορισμένης άδικης πράξεως, που αντικειμενικά συνιστά το έγκλημα της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως, έστω και με την έννοια της αμφιβολίας, της τελέσεως απ' αυτόν της άδικης πράξεως αυτής, το δε τη βούληση ή αποδοχή του να συμβάλει με τη συνδρομή του στην πραγμάτωση της αντικειμενικής υποστάσεως ορισμένου εγκλήματος. Επειδή στο κακούργημα της ανθρωποκτονίας από απρομελέτητο δόλο, του άρθρου 299 παρ. 1 του ΠΚ, δεν απαιτείται ειδική μορφή δόλου, είναι δυνατή η συνδρομή ενδεχομένου δόλου στο πρόσωπο του απλού συνεργού ως προς τον ένα από τους δύο δόλους ή και ως προς αμφοτέρους.
ΑΡΙΘΜΟΣ 225/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Ζ' ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Θεοδώρα Γκοΐνη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Δήμητρα Παπαντωνοπούλου, Ιωάννη Γιαννακόπουλο, Ανδρέα Ξένο και Πάνο Πετρόπουλο - Εισηγητή, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 23 Ιανουαρίου 2013, με την παρουσία της Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ξένης Δημητρίου - Βασιλοπούλου (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και του Γραμματέως Χρήστου Πήτα, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου Κ. Χ. του Μ., κατοίκου ..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Κωνσταντίνο Αγγελόπουλο, περί αναιρέσεως της με αριθμό 53/2011 αποφάσεως του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Θράκης. Με συγκατηγορούμενους τους: 1) Φ. Χ. του Α. και 2) Μ. Χ. του Ν.. Και πολιτικώς ενάγοντες τους: 1) Δ. Κ. του Κ., κάτοικο ..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Εμμανουήλ Χατζηχρήστου και 2) Ν. Κ. του Δ., κάτοικο ..., που παρέστη με τον ίδιο ως άνω δικηγόρο.
Το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Θράκης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή, και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 17 Φεβρουαρίου 2011 αίτησή του η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 397/12.
Αφού άκουσε
Τους πληρεξούσιους δικηγόρους των διαδίκων, που ζήτησαν όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και την Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνει δεκτή εν μέρει η προκείμενη αίτηση αναίρεσης και δη κατά τη διάταξή της για καταδίκη του αναιρεσείοντα στη δικαστική δαπάνη των πολιτικώς εναγόντων, να διαταχθεί η απάλειψη από την προσβαλλόμενη απόφαση της προηγούμενης αυτής διάταξης και να απορριφθεί κατά τα λοιπά η αίτηση αναίρεσης.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά το άρθρο 299 παρ. 1 του ΠΚ, όποιος με πρόθεση σκότωσε άλλον τιμωρείται με την ποινή της ισοβίας καθείρξεως. Κατά τη διάταξη του άρθρου 27 παρ. 1 του ιδίου Κώδικα "με δόλο (με πρόθεση) πράττει όποιος θέλει την παραγωγή των περιστατικών που κατά το νόμο απαρτίζουν την έννοια κάποιας αξιόποινης πράξης και, επίσης, όποιος γνωρίζει ότι από την πράξη του ενδέχεται να παραχθούν αυτά τα περιστατικά και το αποδέχεται". Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από πρόθεση προϋποθέτει, αντικειμενικά μεν την αφαίρεση της ζωής άλλου, με θετική ενέργεια ή ακόμη και με την παράλειψη ενέργειας που οφείλεται από το νόμο, και υποκειμενικά δόλο, απλό ή και ενδεχόμενο, που συνίσταται ο μεν απλός στη γνώση και τη θέληση των στοιχείων της πράξεως, της θανατώσεως, δηλαδή, του άλλου, ο δε ενδεχόμενος στην αποδοχή ως ενδεχομένου του αποτελέσματος της θανατώσεως του άλλου. Ειδικότερα, επί ενδεχόμενου δόλου, ο υπαίτιος δεν θέλει μεν ούτε επιδιώκει το εγκληματικό αποτέλεσμα, το προβλέπει, όμως, ως ενδεχόμενη συνέπεια της ενεργείας ή παραλείψεώς του και το αποδέχεται. Περαιτέρω ορίζεται από τη διάταξη του άρθρου 47 παρ. 1 ΠΚ, ότι όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ. 1 στ. β' του προηγουμένου άρθρου, παρέσχε με πρόθεση σε άλλον οποιαδήποτε συνδρομή πριν από την τέλεση ή κατά την τέλεση της άδικης πράξεως που διέπραξε, τιμωρείται ως συνεργός με ποινή ελαττωμένη (άρθρο 83). Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων προκύπτει ότι απλός συνεργός σε τελεσμένη ανθρωποκτονία από πρόθεση είναι όποιος με θετική ή αποθετική του ενέργεια, με πρόθεση παρέχει στον αυτουργό πριν από την τέλεση ή κατά την τέλεση της άδικης πράξεως, την οποία ο τελευταίος τελεί, οποιαδήποτε υλική ή ψυχική συνδρομή, η οποία, χωρίς να είναι άμεση, συντελεί στην τέλεση της πράξεως από τον αυτουργό. Ο δόλος του απλού συνεργού, όπως και κάθε συμμετόχου, είναι διπλός και περιλαμβάνει και καλύπτει τόσον γνωσιακά όσον και βουλητικά αφ' ενός μεν την παροχή συνδρομής στον δράστη της κυρίας πράξεως προς τέλεση αυτής, αφ' ετέρου δε και την τέλεση της κυρίας πράξεως από τον αυτουργό. Ο δόλος του απλού συνεργού είναι δυνατόν να είναι και ο ενδεχόμενος του άρθρου 27 παρ. 1 β' του ΠΚ, εκτός εάν ο νόμος για το έγκλημα απαιτεί ειδική μορφή δόλου οπότε αυτή απαιτείται και για τον απλό συνεργό. Ο διπλός, δόλος του απλού συνεργού σε ανθρωποκτονία εκ προθέσεως περιλαμβάνει το μεν τη γνώση του για την από τον αυτουργό τέλεση ορισμένης άδικης πράξεως, που αντικειμενικά συνιστά το έγκλημα της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως, έστω και με την έννοια της αμφιβολίας της τελέσεως απ' αυτόν της άδικης πράξεως αυτής, το δε τη βούληση ή αποδοχή του να συμβάλει με τη συνδρομή του στην πραγμάτωση της αντικειμενικής υποστάσεως ορισμένου εγκλήματος. Επειδή στο κακούργημα της ανθρωποκτονίας από απρομελέτητο δόλο, του άρθρου 299 παρ. 1 του ΠΚ, δεν απαιτείται ειδική μορφή δόλου, είναι δυνατή η συνδρομή ενδεχομένου δόλου στο πρόσωπο του απλού συνεργού ως προς τον ένα από τους δύο δόλους ή και ως προς αμφοτέρους. Η συνδρομή του απλού συνεργού δύναται να είναι είτε υλική είτε ψυχική. Ψυχική συνδρομή αποτελεί και η ενίσχυση και ενθάρρυνση του αυτουργού στην απόφαση που ήδη έχει λάβει να τελέσει ορισμένο έγκλημα, που μπορεί να πραγματωθεί με την παροχή σ' αυτόν, πριν από την πράξη, υποσχέσεως για βοήθεια κατά την τέλεση της πράξεως ή και συγκάλυψη αυτής και απόκρυψη των αντικειμένων της, δύναται δε να παρασχεθεί και με την ενεργό παρουσία του απλού συνεργού στον τόπο της πράξεως, με την ενίσχυση της αποφάσεως που ο αυτουργός έχει ήδη λάβει για την τέλεση της πράξεως, καθώς και η ενθάρρυνση αυτού καθ' οιονδήποτε τρόπο, όπως αυτή που γίνεται με φωνές, χειρονομίες, με την παρότρυνση για την τέλεση της πράξεως ή την παροχή υποσχέσεως για συγκάλυψη του εγκλήματος ή υποσχέσεως για την απομάκρυνση του αυτουργού από τον τόπο του εγκλήματος ή την εξάλειψη των ιχνών του. Η υλική συνδρομή συντελείται με υλικές πράξεις, όπως η μεταφορά του αυτουργού στον τόπο του εγκλήματος. Για την εξ υποκειμένου στοιχειοθέτηση της απλής συνέργειας δεν είναι ανάγκη ο απλός συνεργός να γνωρίζει τις λεπτομέρειες της πράξεως και ιδίως πότε, πού, καθώς και υπό ποίες ειδικές συνθήκες θα τελεσθεί αυτή από τον αυτουργό της πράξεως. Όσον αφορά τον απλό δόλο, όταν απαιτείται για τη θεμελίωση της υποκειμενικής υποστάσεως του εγκλήματος και συνίσταται, σύμφωνα με το άρθρο 27 παρ. 1 εδ. α' του ίδιου Κώδικα, στη θέληση παραγωγής των περιστατικών που κατά το νόμο απαρτίζουν την έννοια της αξιόποινης πράξεως, δεν υπάρχει ανάγκη, κατά τούτο, ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, διότι αυτός ενυπάρχει στην παραγωγή των περιστατικών και προκύπτει απ' αυτή, όταν ο νόμος στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν αξιώνει πρόσθετα στοιχεία για την ύπαρξη του δόλου, λ.χ. αμέσου, οπότε απαιτείται αιτιολόγηση του ή όταν γίνεται δεκτός ενδεχόμενος δόλος. Εξάλλου, η καταδικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη από τις διατάξεις των άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠοινΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον εκ του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' ΚΠοινΔ λόγο αναιρέσεως, όταν αναφέρονται σ' αυτήν, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις, τα προκύψαντα από την αποδεικτική διαδικασία πραγματικά περιστατικά, στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικές σκέψεις υπαγωγής των περιστατικών αυτών στην εφαρμοσθείσα ουσιαστική ποινική διάταξη. Τέλος, λόγο αναιρέσεως της αποφάσεως αποτελεί, κατά το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε' ΚΠοινΔ, και η εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διατάξεως, η οποία συντρέχει όταν το δικαστήριο της ουσίας δεν κάνει σωστή υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών που δέχθηκε ως αληθή στη διάταξη που εφήρμοσε, αλλά και όταν η παραβίαση γίνεται εκ πλαγίου, πράγμα που συμβαίνει όταν στο πόρισμα της αποφάσεως, που περιλαμβάνεται στο συνδυασμό αιτιολογικού και διατακτικού και ανάγεται στα στοιχεία και την ταυτότητα του εγκλήματος, για το οποίο πρόκειται, έχουν εμφιλοχωρήσει ασάφειες, αντιφάσεις ή λογικά κενά, με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο αναιρετικός έλεγχος της ορθής εφαρμογής του νόμου, οπότε η απόφαση στερείται νόμιμης βάσεως.
Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την αναιρεσιβαλλόμενη υπ' αριθ. 53/2011 απόφασή του, το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Θράκης, κήρυξε ένοχο τον αναιρεσείοντα Κ. Χ. για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονία με πρόθεση και του επέβαλε ποινή καθείρξεως έξι (6) ετών. Όπως προκύπτει από το σκεπτικό της άνω αποφάσεως, το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Θράκης δέχθηκε, κατά την ανέλεγκτη περί τα πράγματα κρίση του, μετά από εκτίμηση και αξιολόγηση των κατ' είδος αναφερομένων στην ιδία απόφαση αποδεικτικών μέσων, ότι αποδείχθηκαν τα εξής: "Ο πρώτος κατηγορούμενος Φ. Χ. του Α.: Στα ... στις 29-8-2008 με πρόθεση σκότωσε άλλον ευρισκόμενος σε ήρεμη ψυχική κατάσταση και συγκεκριμένα, γνωρίζοντας και θέλοντας να σκοτώσει τον Κ. Κ., περί ώρα 00:30, αφού συνάντησε αυτόν σε καφετέρια, με το διακριτικό τίτλο "D...", έχοντας στα χέρια του μία ξύλινη δοκό, επιτέθηκε στον Κ. Κ. και χρησιμοποιώντας την ξύλινη δοκό τον κτύπησε με σφοδρότητα στο κεφάλι, με αποτέλεσμα αυτός να σωριαστεί στο πάτωμα. Το πλήγμα του κατηγορουμένου προκάλεσε στον παθόντα βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση και κάταγμα κρανίου, εξαιτίας των οποίων επήλθε, ως μόνη ενεργός αιτία, ο θάνατος του στις 5-9-2008. Στην ως άνω πράξη του προέβη ευρισκόμενος σε ήρεμη ψυχική κατάσταση. Ειδικότερα, όπως αποδείχθηκε, αυτός κατά τον παραπάνω χρόνο, ενώ βρισκόταν στην άνω καφετέρια, όταν αντιλήφθηκε τον παθόντα να κάθεται με την παρέα του ..., έφυγε, πήγε στο σπίτι του, όπου συνάντησε τους συγκατηγορουμένους του και συγγενείς του Μ. Χ. και Κ. Χ., και τους δήλωσε ότι θα πάει να σκοτώσει τον Κ. Κ., πήρε ένα χοντρό ξύλινο δοκάρι, επιβιβάστηκαν όλοι μαζί στο αυτοκίνητο του δεύτερου κατηγορουμένου που το οδηγούσε ο ίδιος και κατευθύνθηκαν στην καφετέρια, όπου σε μικρή απόσταση από αυτή αποβιβάστηκε ο πρώτος κατηγορούμενος, και κρατώντας το ξύλινο δοκάρι, πήγε στον χώρο που βρισκόταν ο παθών με την παρέα του, και, αφού χτύπησε μία φορά με αυτό το τραπέζι, λέγοντας προς τον τελευταίο "τώρα να δούμε αν είσαι μάγκας", αμέσως και πριν προλάβει να αντιδράσει, τον χτύπησε με σφοδρότητα στο κεφάλι με το ξύλο, προκαλώντας σε αυτόν τις παραπάνω βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από τις οποίες στη συνέχεια επήλθε ο θάνατος του και κατευθυνόμενος στην έξοδο του καταστήματος, όπου τον ανέμεναν οι συγκατηγορούμενοί του, επιβιβάστηκε στο αυτοκίνητο του δεύτερου και έφυγαν από εκεί προς άγνωστη κατεύθυνση. Ο κατηγορούμενος, κατάφερε το άνω χτύπημα με σφοδρότητα στο κεφάλι του παθόντος, με ανθρωποκτόνο πρόθεση, αφού στόχευσε το ιδιαίτερα ευαίσθητο σημείο του σώματος του, αποφάσισε δε και τέλεσε την ανθρωποκτονία σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, αφού προπαρασκεύασε αυτή μεθοδικά, έφυγε αμέσως από την καφετέρια μόλις αντιλήφθηκε τον παθόντα, πήγε στο σπίτι του, όπου, εφοδιάστηκε με την ξύλινη δοκό, ανακοίνωσε την απόφαση του στους συγκατηγορουμένους του και ζήτησε τη συνδρομή τους στην εκτέλεση της, όπως και έγινε, δεδομένου ότι αυτοί με την παρουσία τους τον ενθάρρυναν στην τέλεση της πράξης, τον μετέφεραν στον τόπο όπου έλαβε χώρα αυτή, γνωρίζοντας τον σκοπό της μετάβασής του, και την ανθρωποκτόνο πρόθεση του, και παρέμειναν εκεί παρέχοντας του ηθική υποστήριξη και διευκόλυνση στη διαφυγή του μετά την πράξη με το αυτοκίνητο, παρέχοντας έτσι σε αυτόν (απλή) συνδρομή πριν και κατά την τέλεση της εγκληματικής πράξης. ... Με τα περιστατικά αυτά, πρέπει ο πρώτος κατηγορούμενος να κηρυχθεί ένοχος της εγκληματικής πράξης της ανθρωποκτονίας από πρόθεση με άμεσο δόλο, κατά πλειοψηφία ... σε ήρεμη ψυχική κατάσταση και οι δεύτερος και τρίτος της απλής συνέργειας στην παραπάνω πράξη. ...". Κατ' ακολουθίαν τούτων κήρυξε ένοχο τον πρώτο κατηγορούμενο ένοχο, του ότι: "Στα ... στις 29-8-2008, με πρόθεση σκότωσε άλλον ευρισκόμενος σε ήρεμη ψυχική κατάσταση και συγκεκριμένα, γνωρίζοντας και θέλοντας να σκοτώσει τον Κ. Κ., περί ώρα 00:30, αφού συνάντησε αυτόν σε καφετέρια, με το διακριτικό τίτλο "D...", έχοντας στα χέρια του μία ξύλινη δοκό, επιτέθηκε στον Κ. Κ. και χρησιμοποιώντας την ξύλινη δοκό τον κτύπησε με σφοδρότητα στο κεφάλι, με αποτέλεσμα αυτός να σωριαστεί στο πάτωμα. Το πλήγμα του κατηγορουμένου προκάλεσε στον παθόντα βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση και κάταγμα κρανίου, εξαιτίας των οποίων επήλθε, ως μόνη ενεργός αιτία, ο θάνατος του στις 5-9-2008" και τον αναιρεσείοντα κατηγορούμενο Κ. Χ. του Μ. ένοχο του ότι μετά του Μ. Χ. "με πρόθεση παρείχαν στον πρώτο κατηγορούμενο Φ. Χ. οποιαδήποτε συνδρομή πριν από την τέλεση και κατά την τέλεση της ανθρωποκτονίας που αυτός διέπραξε, ως αναφέρεται ανωτέρω και συγκεκριμένα συμφώνησαν να μεταφέρουν με το αυτοκίνητο του Μ. Χ. τον πρώτο κατηγορούμενο στο κατάστημα, με το διακριτικό τίτλο "D...", προκειμένου ο τελευταίος να επιτεθεί κρατώντας μία ξύλινη δοκό στον Κ. Κ., ενώ παρέμεναν στον τόπο της επίθεσης παρακολουθώντας αυτόν και παρείχαν ηθική υποστήριξη σ' αυτόν ενισχύοντας τον ψυχικά κατά την διάρκεια της επίθεσης, ενώ στη συνέχεια βοήθησαν αυτόν να διαφύγει προσωρινά μεταφέροντας τον μετά την επίθεση στον παθόντα με το ίδιο όχημα. Στην πράξη τους αυτή προέβηκαν γνωρίζοντας ότι από τις πράξεις του Φ. Χ. και τη δική τους συνδρομή ήταν ενδεχόμενο να επέλθει ο θάνατος του Κ. Κ. και αποδεχόμενοι το αποτέλεσμα αυτό και θέλοντας να συνδράμουν και να ενισχύσουν ψυχικά τον Φ. Χ. να εκτελέσει το κακούργημα της ανθρωποκτονίας με πρόθεση ... . Δέχεται, κατά πλειοψηφία, τον υπό του συνηγόρου των κατηγορουμένων υποβληθέντα αυτοτελή ισχυρισμό αναγνώρισης της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ. 2 ε' ΠΚ".
Με αυτά που δέχθηκε το δικαστήριο της ουσίας διέλαβε, στην αναιρεσιβαλλομένη απόφαση, κατά την επιτρεπτή αλληλοσυμπλήρωση σκεπτικού και διατακτικού της, την κατά τα ανωτέρω απαιτούμενη ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, αφού εκθέτει σ' αυτή, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία αποδείχθηκαν κατά την ακροαματική διαδικασία και συγκροτούν την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της απλής συνέργειας σε ανθρωποκτονία για το οποίο καταδικάσθηκε ο αναιρεσείων, τις αποδείξεις από τις οποίες συνήγαγε τα περιστατικά αυτά και τους συλλογισμούς με βάση τους οποίους έκανε την υπαγωγή τους στις ουσιαστικές ποινικές διατάξεις των άρθρων 47 παρ. 1 και 299 παρ. 1 του ΠΚ, τις οποίες ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε, χωρίς να τις παραβιάσει ευθέως ή εκ πλαγίου, με ελλιπή δηλαδή ή αντιφατική αιτιολογία και να στερήσει έτσι την απόφασή του από νόμιμη βάση. Ειδικότερα και σε σχέση προς τις προβαλλόμενες επί μέρους αιτιάσεις του αναιρεσείοντος, αναφέρονται στο σκεπτικό της αποφάσεως τα αποδεικτικά μέσα γενικά κατά το είδος τους, από τα οποία το δικαστήριο συνήγαγε τα περιστατικά που εκτέθηκαν και οδηγήθηκε στην καταδικαστική του κρίση και δεν χρειαζόταν αναλυτική παράθεση αυτών και μνεία του τι προέκυψε χωριστά από το καθένα από αυτά, ούτε η αξιολογική συσχέτιση και σύγκριση αυτών μεταξύ τους. Προκύπτει δε με βεβαιότητα ότι το δικαστήριο έλαβε υπόψη και συνεκτίμησε, για το σχηματισμό της δικανικής του πεποιθήσεως, το σύνολο των αποδεικτικών μέσων και όχι μόνο μερικά από αυτά κατ' επιλογή. Παρατίθενται με λεπτομέρεια οι συγκεκριμένες ενέργειες του αναιρεσείοντος που συνιστούν την απλή συνέργεια στην πράξη της ανθρωποκτονίας με πρόθεση και διαλαμβάνεται ότι η συνδρομή του ζητήθηκε, από τον έχοντα λάβει την απόφαση αυτουργό, παρασχέθηκε δε σ' αυτόν εν γνώσει της προθέσεώς του να τελέσει την πράξη της ανθρωποκτονίας με πρόθεση και με τη δική του βούληση να συμμετάσχει στην επίτευξη του αποτελέσματος. Η αιτίαση του αναιρεσείοντος ότι υπάρχει ασάφεια και αντίφαση, ως προς το υποκειμενικό στοιχείο του δόλου που αποδίδεται στον ίδιο μεταξύ σκεπτικού και διατακτικού της αναιρεσιβαλλομένης και ειδικότερα ότι στο μεν διατακτικό δέχεται στο πρόσωπό του ενδεχόμενο δόλο, ως προς την τέλεση της ανθρωποκτονίας από τον αυτουργό, ενώ στο αιτιολογικό γίνεται δεκτό ότι συνέτρεχε, στο πρόσωπο του αναιρεσείοντος, ο απλός δόλος του απλού συνεργού και ότι, έτσι, στερείται η απόφαση νομίμου βάσεως είναι αβάσιμη. Το δικαστήριο δέχθηκε, ότι ο ίδιος ο αναιρεσείων, όπως και ο έτερος καταδικασθείς ως απλούς συνεργός, Μ. Χ. ενήργησαν με τον διπλό δόλο του απλού συνεργού. Κατά τις παραδοχές της αναιρεσιβαλλομένης, ο ίδιος ο αυτουργός επισκέφθηκε τον αναιρεσείοντα και του ανακοίνωσε όπως και στον έτερο κατηγορούμενο συνεργό την απόφασή του να θανατώσει τον Κ. Κ. και το σχέδιο του να μεταβεί εκεί όπου βρισκόταν ο Κ. Κ. και να τον θανατώσει. Ο αναιρεσείων απεφάσισε και συμμετέσχε με τη δική του βούληση και επιδίωξη στην επίτευξη του αποτελέσματος της θανατώσεως του προσώπου αυτού. Δηλωτικές δε του δόλου του είναι και οι επακολουθήσασες, για την επίτευξη του αποτελέσματος, ενέργειές του, που εκτίθενται στην απόφαση και περιελάμβαναν την επιβίβαση και του αναιρεσείοντος στο αυτοκίνητο και τη μεταφορά, με το ιδιόκτητο του αυτοκίνητο του Μ. Χ. στον τόπο του εγκλήματος, τόσον του εξοπλισμένου με το φονικό όργανο, με το οποίο ήδη είχε εφοδιαστεί, αυτουργού, όσον και του συγκατηγορουμένου του Μ. Χ., την παρουσία τους στον τόπο αυτό, στον οποίο και ανέμεναν, έχοντας στη διάθεση του αυτουργού, διαρκώς, το αυτοκίνητο, για απομάκρυνση του και διαφυγή μετά την τέλεση της πράξεως, και την υλοποίηση την σχετικής υποσχέσεώς τους προς τον ίδιο αυτουργό, αμέσως μετά την τέλεση. Όλες οι παραδοχές αυτές δεν προσήκουν σε αναγνώριση ενδεχομένου δόλου. Στο διατακτικό, με την άνω διατύπωση, αποτυπώνεται η έλλειψη πλήρους βεβαιότητας του αναιρεσείοντος, ως προς το εάν ο φυσικός αυτουργός θα επετύγχανε τη θανάτωση του παθόντα, αποτέλεσμα, όμως που και ο ίδιος, ο αναιρεσείων, ήθελε και επεδίωκε, χωρίς όμως, από αυτήν την έλλειψη βεβαιότητας για την επίτευξη του αποτελέσματος, δηλαδή από την κατά τούτο συνδρομή στο πρόσωπο του αναιρεσείοντος ενδεχομένου δόλου του ως προς την πράξη του αυτουργού, σύμφωνα με όσα αμέσως προηγουμένως διαλαμβάνονται, να δημιουργείται ασάφεια και αντίφαση ως προς το είδος του δόλου που έγινε δεκτός. Πρέπει λοιπόν να απορριφθεί και ο εκ του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Ε' του ΚΠοινΔ, τέταρτος λόγος αναιρέσεως.
Οι λοιπές αιτιάσεις του αναιρεσείοντος για εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων και ειδικότερα η αιτίαση ότι από τα αποδεικτικά μέσα δεν αποδεικνύεται ούτε η γνώση του περί του δόλου ανθρωποκτονίας του αυτουργού ούτε η παραδοχή της αναιρεσιβαλλομένης ότι ο αναιρεσείων συμφώνησε με τον Μ. Χ. να μεταφέρουν με το αυτοκίνητο του Μ. Χ. τον πρώτο κατηγορούμενο στο κατάστημα, με το διακριτικό τίτλο "D...", προκειμένου ο τελευταίος να επιτεθεί κρατώντας μία ξύλινη δοκό στον Κ. Κ., ενώ παρέμενε στον τόπο της επίθεσης παρακολουθώντας αυτόν και παρείχαν ηθική υποστήριξη σ' αυτόν ενισχύοντας τον ψυχικά κατά την διάρκεια της επίθεσης, ενώ στη συνέχεια βοήθησαν αυτόν να διαφύγει προσωρινά μεταφέροντας τον μετά την επίθεση στον παθόντα με το ίδιο όχημα, είναι επίσης απορριπτέες, καθόσον με αυτές, υπό την επίφαση ελλείψεως αιτιολογίας, πλήττεται η αναιρετικώς ανέλεγκτη επί της ουσίας κρίση του δικαστηρίου, ανεξαρτήτως του ότι στερείται εννόμου επιρροής και αναφέρθηκε άνευ ανάγκης η παραδοχή ότι τον βοήθησε να διαφύγει προσωρινά μεταφέροντας τον μετά την επίθεση. Περαιτέρω η συνδρομή του απλού συνεργού δεν συνιστά όρο της αιτιώδους προκλήσεως του εγκληματικού αποτελέσματος, όπως επί της συνδρομής του αμέσου συνεργού και δεν επηρεάζεται ούτε αναιρείται η συμμετοχική αυτή μορφή δράσεως, από το ότι ο αυτουργός είχε ήδη λάβει την απόφαση να τελέσει το έγκλημα. Απορριπτέα, συνεπώς, είναι και η μερικότερη, εκ του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Ε' του ΚΠοινΔ, αντίθετη αιτίαση του αναιρεσείοντος στον τέταρτο λόγο αναιρέσεως ότι εσφαλμένως η αναιρεσιβαλλομένη, ερμήνευσε και εφήρμοσε τις διατάξεις των άρθρων 47 παρ. 1 και 299 παρ. 1 ΠΚ, αποδεχόμενο στοιχειοθέτηση απλής συνεργείας με τη μορφή ψυχικής συνδρομής στην πράξη του αυτουργού, που όμως είχε ήδη αποφασίσει να τελέσει την πράξη της ανθρωποκτονίας, θεμελιώνοντας αυτή στην παρουσία του στο τόπο του εγκλήματος, χωρίς να βεβαιώνεται συγχρόνως ότι αυτή ήταν ενεργός.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 365 παρ. 1 εδ. 1 του ΚΠοινΔ, στις περιπτώσεις που είναι αδύνατη η εμφάνιση ενός μάρτυρα στο ακροατήριο, εξαιτίας θανάτου, γήρατος, μακράς και σοβαρής ασθένειας, διαμονής στο εξωτερικό ή άλλου εξαιρετικά σοβαρού κωλύματος ή σε όσες άλλες περιπτώσεις ορίζει ο νόμος, διαβάζεται στο ακροατήριο, αν υποβληθεί αίτηση, η ένορκη κατάθεσή του που δόθηκε στην προδικασία, διαφορετικά ακυρώνεται η διαδικασία. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι ακυρότητα της διαδικασίας, εκ της οποίας ιδρύεται λόγος αναιρέσεως, εκ του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Α' του ΚΠοινΔ, προκαλείται όταν, παρά την υποβολή σχετικής αιτήσεως από τον κατηγορούμενο ή τον εισαγγελέα, δεν αναγνωσθεί ένορκη κατά την προδικασία κατάθεση μάρτυρα, του οποίου η εμφάνιση στο ακροατήριο είναι αδύνατη και, επίσης, όταν ληφθεί υπόψη τέτοια κατάθεση παρά την εναντίωση του κατηγορουμένου και χωρίς να βεβαιώσει το δικαστήριο την αδυναμία εμφανίσεώς του, γιατί έτσι παραβιάζεται το δικαίωμα που παρέχεται σε κάθε κατηγορούμενο, από τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 3 εδ. δ' της Ε.Σ.Δ.Α. και το άρθρο 14 παρ. 3 στοιχ. ε' του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ν. 2462/1997), να εξετάζει και να ελέγχει τους μάρτυρες. Δεν δημιουργείται, όμως, καμία ακυρότητα, όταν το δικαστήριο αυτεπαγγέλτως ή μετά από αίτηση, αναγνώσει και λάβει υπόψη του ένορκη κατάθεση μάρτυρα κατά την προδικασία, ακόμη και χωρίς να βεβαιώσει την αδυναμία εμφανίσεώς του, εφόσον ο κατηγορούμενος ή ο συνήγορός του δεν εναντιώθηκαν σχετικά. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την επισκόπηση των πρακτικών της προσβαλλόμενης αποφάσεως, μεταξύ των εγγράφων που αναγνώσθηκαν και λήφθηκαν υπόψη για το σχηματισμό δικανικής πεποιθήσεως για την ενοχή του αναιρεσείοντος είναι και οι ενώπιον του ανακριτή Ορεστιάδας εκθέσεις ένορκης εξετάσεως των μαρτύρων Χ. Μ. και Π. Σ., χωρίς, όμως ο κατηγορούμενος ή ο συνήγορος του να εναντιωθούν στην ανάγνωση αυτών. Επομένως, από την ανάγνωση των καταθέσεων των ανωτέρω, χωρίς να βεβαιωθεί το ανέφικτο της εμφανίσεως αυτών στο ακροατήριο, δεν προκλήθηκε καμιά ακυρότητα και ο, εκ του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Α' και Γ' ΚΠοινΔ, σχετικός λόγος αναιρέσεως, είναι αβάσιμος και απορριπτέος. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 932 εδάφ. γ' του ΑΚ, η πολιτική αγωγή, με την οποία επιδιώκεται χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης, μπορεί να ασκηθεί από τα πρόσωπα που έχουν το δικαίωμα αυτό, κατά δε το άρθρο 68 παρ. 2 του ΚΠοινΔ, εκείνος που κατά τον Αστικό Κώδικα δικαιούται χρηματική ικανοποίηση, μπορεί να υποβάλει την απαίτησή του στο ποινικό δικαστήριο, ωσότου αρχίσει η αποδεικτική διαδικασία, χωρίς έγγραφη προδικασία. Το δικαστήριο ερευνά και αυτεπαγγέλτως, κατά το άρθρο 87 ΚΠοινΔ, τα στοιχεία νομιμοποιήσεως του πολιτικώς ενάγοντος και την κατά τρόπο νομότυπο γενομένη εκ μέρους του δήλωση και άσκηση της πολιτικής αγωγής, κατά τα άρθρα 83 και 84 του ΚΠοινΔ. Στο εφετείο, κατά το άρθρο 502 παρ. 1 εδ. τελ. του ΚΠοινΔ, η πολιτική αγωγή ερευνάται αυτεπαγγέλτως και επιδικάζεται ποσό, αν είχε επιδικασθεί στον πρώτο βαθμό και αν ακόμα απουσιάζει ο πολιτικώς ενάγων ή και όταν εμφανίζεται ως μάρτυρας, χωρίς πληρεξούσιο δικηγόρο, ανεξαρτήτως αν επαναλαμβάνει ή όχι τη δήλωση παραστάσεως πολιτικής αγωγής, εκτός εάν δηλώσει ότι παραιτείται απ' αυτήν.
Στην προκειμένη περίπτωση, ο αναιρεσείων επικαλείται ως λόγο αναιρέσεως την υπέρβαση εξουσίας, διότι, στους παραστάντες στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο ως πολιτικώς ενάγοντες Δ. Κ. και Ν. Κ. ενώ δεν παραστάθηκαν ως πολιτικώς ενάγοντες και στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο, τους επιδικάστηκε ως χρηματική ικανοποίηση το ποσόν 44 ευρώ, όσο και στον πρώτο βαθμό. Από τα πρακτικά της πρωτόδικης υπ' αριθ. 30, 31, 32, 33/2009 αποφάσεως του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Ροδόπης και της αναιρεσιβαλλομένης προκύπτει ότι οι Δ. Κ. και Ν. Κ. παρέστησαν νομοτύπως στον πρώτο βαθμό ως πολιτικώς ενάγοντες μετά συνηγόρου και τους επιδικάστηκε νόμιμα, κατ' άρθρο 932 του ΑΚ, το ποσό των 44 ευρώ στον καθένα ως χρηματική ικανοποίηση της ψυχικής οδύνης που υπέστησαν από την πράξη της ανθρωποκτονίας, για την οποία καταδικάστηκε ο αναιρεσείων κατηγορούμενος, στη δε δίκη ενώπιον του άνω δευτεροβαθμίου δικαστηρίου οι ίδιοι πολιτικώς ενάγοντες, δεν δήλωσαν παράσταση πολιτικής αγωγής, ούτε τους εκπροσώπησε κάποιος δικηγόρος και στο τέλος, μετά την καταδίκη του κατηγορουμένου, επιδικάσθηκε στους ιδίους πολιτικώς ενάγοντες ως χρηματική ικανοποίηση το ίδιο αιτηθέν και επιδικασθέν και πρωτοδίκως ποσό. Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, αφού δεν προκύπτει από τα πρακτικά παραίτηση των πολιτικώς εναγόντων από την πολιτική αγωγή, παραδεκτά και σύννομα ερευνήθηκε στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο η παραπάνω παραδεκτά ασκηθείσα στον πρώτο βαθμό πολιτική αγωγή και νόμιμα επιδικάστηκε το άνω ποσόν, παρά τη μη δήλωση σε αυτό εκ νέου παραστάσεως πολιτικής αγωγής και ο σχετικός λόγος αναιρέσεως για υπέρβαση εξουσίας του δευτεροβαθμίου δικαστηρίου που επιδίκασε χρηματική ικανοποίηση, παρά τη μη παράσταση πολιτικής αγωγής σε αυτό, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.
Με λόγο αναιρέσεως παραπονείται ο αναιρεσείων ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο που εξέδωσε την προσβαλλομένη απόφαση επιδίκασε παρανόμως, δικαστική δαπάνη σε βάρος του αναιρεσείοντος και υπέρ εκάστου των πολιτικώς εναγόντων, εκ χιλίων διακοσίων πενήντα (1250) ευρώ. Η επιδίκαση στους πολιτικώς ενάγοντες, με την αναιρεσιβαλλομένη απόφαση, εκτός από τη χρηματική ικανοποίηση που είχαν ζητήσει και δικαστικής δαπάνης την οποία δεν είχαν ζητήσει, συνιστά επιδίκαση μη αιτηθέντος και ιδρύεται εκ τούτου ο σχετικός, από το άρθρο 559 αρ. 9 του ΚΠολΔ, σε συνδυασμό με το άρθρο 510 παρ. 2 του ΚΠοινΔ, λόγος αναιρέσεως, για επιδίκαση μη αιτηθέντος και επομένως είναι ουσιαστικά βάσιμος, ο από τα άρθρα 510 παρ. 2 του ΚΠΔ και 559 αριθ. 9 ΚΠολΔ, συναφής λόγος αναιρέσεως και πρέπει να αναιρεθεί η αναιρεσιβαλλομένη απόφαση μόνο κατά την διάταξή της αυτή και να απαλειφθεί η σχετική διάταξη, αφού δεν συντρέχει λόγος να παραπεμφθεί η υπόθεση κατά το μέρος αυτό για νέα συζήτηση (άρθρο 519 ΚΠΔ). Κατά τα λοιπά πρέπει να απορριφθεί η αίτηση αναιρέσεως.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί εν μέρει την υπ' αριθ. 53/2011 απόφαση του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Θράκης και δη κατά τη διάταξη της για καταδίκη του αναιρεσείοντος στην δικαστική δαπάνη των πολιτικώς εναγόντων.
Διατάσσει την απάλειψη από την υπ' αριθ. 53/2011 απόφαση του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Θράκης της διατάξεώς της που επιβάλλει δικαστική δαπάνη σε βάρος του αναιρεσείοντος και υπέρ εκάστου των πολιτικώς εναγόντων, εκ χιλίων διακοσίων πενήντα (1.250) ευρώ και
Απορρίπτει κατά τα λοιπά την αίτηση αναιρέσεως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 6 Φεβρουαρίου 2013. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 13 Φεβρουαρίου 2013.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ