Θέμα
Ένδικο μέσο, Κληρονομία .
Περίληψη:
Αποδοχή κληρονομίας που, συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποιήσεως. Μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω ουσιώδους πλάνης. Τέτοια πλάνη μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των σχετικών με την αποδοχή νομικών διατάξεων. Αναίρεση. Πότε δεν ιδρύεται ο λόγος αναιρέσεως του άρθρου 559 αρ. 19 του Κ.Πολ.Δ. Απαράδεκτος λόγος αναιρέσεως κατά το άρθρο 562 § 2 γ΄ του Κ.Πολ.Δ.(Επικυρώνει Εφ. Λαμ. 15/2008)
Αριθμός 496/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Γ' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Βασίλειο Φούκα, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη (λόγω μη υπάρξεως Αντιπροέδρου στο Τμήμα), Δημήτριο Μαζαράκη, Νικόλαο Μπιχάκη, Ερωτόκριτο Καλούδη και Αργύριο Σταυράκη, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 5 Δεκεμβρίου 2012, με την παρουσία και της γραμματέως Αγγελικής Ανυφαντή, για να δικάσει την εξής υπόθεση μεταξύ:
Του αναιρεσείοντος: Ελληνικού Δημοσίου, νόμιμα εκπροσωπουμένου από τον Υπουργό Οικονομικών και εν προκειμένω και από τον Προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ. Λιβαδειάς, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιό του Κωνσταντίνο Γεωργιάδη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, με δήλωση του άρθρου 242 παρ.2 του Κ.Πολ.Δ.
Των αναιρεσιβλήτων: 1) Α. Ν. χήρας Χ., το γένος Δ. Κ., που δεν παραστάθηκε, 2) Π. Ν. του Χ. και 3) Δ. Ν. του Χ., κατοίκων ..., που εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Αχιλλέα Κοτσωνά, ο οποίος δήλωσε ότι η πρώτη αναιρεσίβλητη απεβίωσε στις 29/7/1998 και κληρονομήθηκε από τους 2ο και 3ο αναιρεσιβλήτους, που συνεχίζουν τη βιαίως διακοπείσα δίκη.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 1/12/2003 αγωγή των ήδη αναιρεσιβλήτων, που κατατέθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Λιβαδειάς. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 48/2004 του ίδιου Δικαστηρίου, η οποία παρέπεμψε την υπόθεση στο Πολυμελές Πρωτοδικείο λόγω αρμοδιότητας, 56/2005 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Λιβαδειάς και 15/2008 του Εφετείου Λαμίας (Μεταβατική έδρα Λιβαδειάς). Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί το αναιρεσείον με την από 25/1/2011 αίτησή του.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Αργύριος Σταυράκης ανέγνωσε την από 12/11/2012 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε να απορριφθεί η αίτηση του Ελληνικού Δημοσίου για αναίρεση της ανωτέρω αποφάσεως του Εφετείου Λαμίας/Μεταβατική Έδρα Λιβαδειάς.
Ο πληρεξούσιος των παραστάντων αναιρεσιβλήτων ζήτησε την απόρριψη της αίτησης και την καταδίκη του αντιδίκου τους στη δικαστική δαπάνη τους.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι. Από τις διατάξεις των άρθρων 1847 παρ.1α', 1850 εδ. β', 1857 παρ.2α',3 και 4, 140 και 141 του ΑΚ προκύπτει ότι η αποδοχή της κληρονομίας που συνάγεται από την παραμέληση της τετράμηνης προθεσμίας για την αποποίησή της μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης όταν η συναγόμενη με τον τρόπο αυτό κατά πλάσμα του νόμου αποδοχή δεν συμφωνεί με τη βούληση του κληρονόμου από ουσιώδη πλάνη, από άγνοια δηλαδή ή εσφαλμένη γνώση της καταστάσεως που διαμόρφωσε τη βούλησή του, όταν αυτή αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομίας ώστε αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθινή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποιήσεως. Η εσφαλμένη δε γνώση ή άγνοια που δημιουργεί τη διάσταση μεταξύ βουλήσεως και δηλώσεως, η οποία όταν είναι ουσιώδης θεμελιώνει δικαίωμα προσβολής της δηλώσεως λόγω πλάνης, μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των ανωτέρω νομικών διατάξεων για την αποδοχή της κληρονομίας (Ολομ.ΑΠ 3/1989, ΑΠ 1087/2011, 1570/2010). Εξάλλου, ο λόγος αναιρέσεως από το άρθρο 559 αρ. 19 του ΚΠολΔ για έλλειψη νόμιμης βάσης της απόφασης εξαιτίας ανεπαρκών ή (και) αντιφατικών αιτιολογιών δεν ιδρύεται όταν το δικαστήριο διαλαμβάνει στην απόφασή του επαρκείς και χωρίς αντιφάσεις αιτιολογίες που στηρίζουν το αποδεικτικό του πόρισμα και επιτρέπουν τον αναιρετικό έλεγχο της ορθής ή μη εφαρμογής του κανόνα ουσιαστικού δικαίου.
Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο που την εξέδωσε δέχθηκε τα ακόλουθα: "Την 28-7-1998 απεβίωσε στην Αθήνα ο Χ. Ν. του Π., σύζυγος της πρώτης και πατέρας των δεύτερου και τρίτου των εναγόντων, κάτοικος εν ζωή ... . Ο αποβιώσας και η πρώτη ενάγουσα βρίσκονταν σε διάσταση περίπου από το έτος 1985, οπότε η ενάγουσα έφυγε από τη ... και εγκαταστάθηκε στη ... όπου κατοικεί έως σήμερα. Από το έτος 1985 έως και τον θάνατο του Χ. Ν., το έτος 1998, οι ενάγοντες δεν είχαν καμία επικοινωνία μ' αυτόν. Ο αποβιώσας δεν άφησε διαθήκη και κληρονομήθηκε εξ αδιαθέτου από τους ενάγοντες, οι οποίοι θεωρήθηκαν ότι αποδέχθηκαν την κληρονομία γιατί δεν αποποιήθηκαν αυτήν εντός της νόμιμης προθεσμίας των τεσσάρων μηνών. Ο αποβιώσας, με την .../10-10-91 πράξη αποδοχής κληρονομίας του Συμβολαιογράφου Λιβαδειάς Κωνσταντίνου Π. Κοτσώνα, το έτος 1991 είχε αποδεχθεί νόμιμα την κληρονομία της θείας του Ε. χήρας Δ. Τ., είχε υποβάλει δήλωση φόρου κληρονομίας και είχε λάβει το .../20-4-1991 πιστοποιητικό της Εφορείας Λιβαδειάς σύμφωνα με το οποίο δεν προέκυψε φόρος λόγω ποσού και βαθμού συγγενείας με την επιφύλαξη για τυχόν φόρο που θα προκύψει κατά τον έλεγχο της υπόθεσης και θα βαρύνει κάθε δικαιούχο. Η αποδοχή κληρονομίας του αποβιώσαντος αφορούσε ένα διαμέρισμα, εκτάσεως 95,90 τ.μ., κείμενο στη ... και επί της οδού ..., αριθμ. 16, το οποίο μεταβίβασε λόγω πώλησης στους Η. και Σ. Δ. με το με αριθμό .../30-3-1992 συμβόλαιο του Συμβολαιογράφου Λιβαδειάς Κωνσταντίνου Π Κοτσώνα. Το έτος 2002 η εφορεία Λιβαδειάς κοινοποίησε στους εναγομένους τις 17157, 17158 και 17156/10-10-2002 ατομικές ειδοποιήσεις ληξιπρόθεσμων χρεών προς το Δημόσιο και τους ζήτησε να καταβάλουν η πρώτη το ποσό των 2.085,12 ευρώ και ο καθένας από τους λοιπούς το ποσό των 2.967,21 ευρώ, ως φόρο κληρονομίας του ως άνω αποβιώσαντος, που αφορούσε στην αποδοχή κληρονομίας του διαμερίσματος από αυτόν. Οι ενάγοντες που δεν είχαν καμία νομική κατάρτιση δεν γνώριζαν ότι υπήρχε προθεσμία για την αποποίηση της κληρονομίας, μετά την πάροδο της οποίας θα θεωρούνταν ότι αποδέχθηκαν αυτήν. Έτσι δεν αποποιήθηκαν έγκαιρα και αδάπανα την κληρονομία με δήλωση στο γραμματέα του αρμόδιου Πρωτοδικείου. Δηλαδή οι ενάγοντες αγνοούσαν καθόλο το χρόνο, που έπρεπε να αποποιηθούν την κληρονομία, την ύπαρξη προθεσμίας αποποιήσεως και κατ' ακολουθίαν τις έννομες συνέπειες που απορρέουν από την άπρακτη παρέλευσή της. Ενόψει αυτών οι ενάγοντες βρίσκονταν σε νομική πλάνη, δηλαδή σε άγνοια των πιο πάνω κανόνων δικαίου αναφορικά με την αποδοχή της κληρονομίας, η πλάνη δε αυτή, η οποία δεν σχετίζεται με το κατάχρεο της κληρονομίας, ήταν ουσιώδης, γιατί αναφερόταν σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή, λόγω των εννόμων συνεπειών που συνεπαγόταν αυτή, δηλαδή να βαρύνονται με τα χρέη της κληρονομίας, ώστε αν γνώριζαν την αληθινή κατάσταση, όπως προσδιορίζεται από το νόμο, θα αποποιούντο εμπρόθεσμα την κληρονομία. Κατ' ακολουθίαν το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο που δέχθηκε τα ίδια και ακύρωσε τις πλασματικές αποδοχές των εναγόντων, ορθά τις αποδείξεις εκτίμησε και τα αντίθετα που υποστηρίζονται με το δεύτερο σκέλος του δεύτερου και τελευταίου λόγου της έφεσης πρέπει να απορριφθούν, όπως και η έφεση στο σύνολο της, αφού δεν υπάρχει άλλος λόγος προς έρευνα". Με αυτά που δέχθηκε το Εφετείο διέλαβε στην απόφασή του πλήρεις, σαφείς και χωρίς αντιφάσεις αιτιολογίες που στηρίζουν το αποδεικτικό του πόρισμα και επιτρέπουν τον αναιρετικό έλεγχο της ορθής εφαρμογής των αναφερομένων στη μείζονα πρόταση της παρούσης ουσιαστικών διατάξεων των άρθρων 1847 παρ.1α', 1850, 1857 παρ.2α', 3 και 4, και 140, 141 του ΑΚ, τις οποίες και ορθώς εφήρμοσε το Εφετείο, είναι δε αβάσιμα τα αντίθετα που το αναιρεσείον υποστηρίζει με τον πρώτο, από το άρθρο 559 αρ. 19 του ΚΠολΔ, λόγο της αιτήσεώς του.
ΙΙ. Κατά την έννοια του άρθρου 562 παρ.2 περ. γ' του Κ.Πολ.Δ. είναι απαράδεκτος λόγος αναιρέσεως που στηρίζεται σε ισχυρισμό ο οποίος δεν προτάθηκε νόμιμα στο δικαστήριο της ουσίας, εκτός αν πρόκειται για ισχυρισμό που αφορά τη δημόσια τάξη, όπως η έννοιά της οριοθετείται από τις διατάξεις των άρθρων 33 ΑΚ, 323 αριθ.5 και 897 αριθμ. 6 του ΚΠολΔ και αναφέρεται στην αποτροπή επελεύσεως έννομης συνέπειας μη ανεκτής από την κρατούσα στη Χώρα ηθική, κοινωνική, πολιτειακή ή οικονομική τάξη. Τέτοια περίπτωση συντρέχει όταν ο ισχυρισμός συνδέεται με νομοθετική ρύθμιση ουσιαστικού ή δικονομικού χαρακτήρα κανόνα δικαίου, η οποία προβάλλεται ως αντικείμενη στο Σύνταγμα και παράλληλα τα θεμελιωτικά του ισχυρισμού αυτού περιστατικά τέθηκαν υπόψη του δικαστηρίου της ουσίας ή προκύπτουν από την ίδια την απόφαση (Ολομ.ΑΠ 4/2012, 20/2011).
Εν προκειμένω, με τον δεύτερο, από το άρθρο 559 αρ.1 του ΚΠολΔ, λόγο του αναιρετηρίου προβάλλεται η αιτίαση ότι το Εφετείο παραβίασε την ουσιαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 1857 παρ.2 εδ. β' του ΑΚ που ορίζει ότι η αγωγή για την ακύρωση της αποδοχής που οφείλεται σε πλάνη παραγράφεται μετά ένα εξάμηνο, αφού, κατά τους ισχυρισμούς του αναιρεσείοντος, "η ένδικη αγωγή κατατέθηκε την 23-12-2003 και επιδόθηκε στον Υπουργό των Οικονομικών την 16-2-2004, ήτοι μετά την παρέλευση εξαμήνου από τον χρόνο που έπαψε να υφίσταται η επικαλούμενη από τους αντιδίκους πλάνη, και δη μετά από την 20-11-2002, χρονολογία συντάξεως της προηγούμενης όμοιας αγωγής των αντιδίκων". Ο λόγος αυτός του αναιρετηρίου είναι απαράδεκτος κατά το ανωτέρω άρθρο 562 παρ.2 του ΚΠολΔ, αφού, όπως και το αναιρεσείον αναφέρει, το ίδιο δεν είχε προβάλει στο δικαστήριο της ουσίας ένσταση παραγραφής της ένδικης αγωγής των αναιρεσιβλήτων, ενώ δεν πρόκειται για ισχυρισμό που αφορά τη δημόσια τάξη υπό την προεκτεθείσα έννοια και του οποίου το πραγματικό υλικό να είχε τεθεί υπόψη του Εφετείου ή να προκύπτει από την ίδια την αναιρεσιβαλλομένη, ώστε με την επίκληση του άρθρου 562 παρ.2 εξαίρεση γ' του ΚΠολΔ να μπορεί το αναιρεσείον να προτείνει την ένσταση αυτή, ως αναιρετικό λόγο, το πρώτον ενώπιον του Αρείου Πάγου.
ΙΙΙ. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει ν' απορριφθεί η αίτηση αναιρέσεως, και να καταδικαστεί το αναιρεσείον στην αναφερόμενη στο διατακτικό δικαστική δαπάνη των αναιρεσιβλήτων, κατά το νόμιμο αίτημα των τελευταίων (άρθρ. 176, 183 του ΚΠολΔ και 22 του ν. 3693/1957).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 25-1-2011 αίτηση του Ελληνικού Δημοσίου για αναίρεση της υπ' αριθμ. 15/2008 απόφασης του Εφετείου Λαμίας, Μεταβατική Έδρα Λιβαδειάς. Και
Καταδικάζει το αναιρεσείον στη δικαστική δαπάνη των αναιρεσιβλήτων, την οποία ορίζει στο ποσό των τριακοσίων (300) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 19 Φεβρουαρίου 2013.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 20 Μαρτίου 2013.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ