Θέμα
Ισχυρισμός αυτοτελής, Αναίρεση μερική, Ανήλικοι εγκληματίες.
Περίληψη:
Ανήλικοι ποινικώς υπεύθυνοι. Ανήλικος που έχει συμπληρώσει το 13ο έτος της ηλικίας του όταν τέλεσε την αξιόποινη πράξη και εισάγεται σε δίκη μετά τη συμπλήρωση του 18ου και 21ου έτους της ηλικίας του. Το Δικαστήριο αν κρίνει ότι ο ποινικός σωφρονισμός του ανηλίκου είναι αναγκαίος και ότι ο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων δεν είναι σκόπιμος, μπορεί να επιβάλει την ποινή που προβλέπεται για την πράξη που τελέστηκε, ελαττωμένη κατ’ άρθρο 83. Μετά τη συμπλήρωση του 21ου έτους η επιβολή της ποινής που προβλέπεται για την πράξη που τελέστηκε μειωμένη σύμ-φωνα με τις διατάξεις του άρθρ. 83 είναι υποχρεωτική. Αναιρείται εν μέρει η προσβαλλόμενη απόφαση για βιασμό, διότι το δικαστήριο δεν απάντησε στον αυτοτελή ισχυρισμό του κατηγορουμένου για εφαρμογή στο πρόσωπό του, του άρθρου 133 του Π.Κ.
Κ.M.
ΑΡΙΘΜΟΣ 2009/2007
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
E΄ ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Ηρακλή Κωνσταντινίδη, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη (κωλυομένων του Αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου Πολύκαρπου Βούλγαρη και του αρχαιοτέρου αυτού Αρεοπαγίτη Δημητρίου Κιτρίδη), ως αρχαιότερο μέλος της συνθέσεως, Κωνσταντίνο Κούκλη, Βασίλειο Λυκούδη, Βασίλειο Κουρκάκη - Εισηγητή και Αναστάσιο Λιανό, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 18 Μαϊου 2007, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ιωάννη Χρυσού (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και της Γραμματέως Ευδοκίας Φραγκίδη, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου ............, κατοίκου ............, που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Περικλή Σταυριανάκη, περί αναιρέσεως της 280, 281, 282-286/2006 αποφάσεως του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Θεσσαλονίκης. Με συγκατηγορούμενο τον ................... Με πολιτικώς ενάγοντες τους: 1. ............, κάτοικο ............ (παθών ήδη ενήλικος) και 2. .................., ως ασκούσα τη γονική μέριμνα του τότε ανήλικου γιου της .........., κάτοικο .............., που δεν παραστάθηκαν στο ακροατήριο. Το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Θεσσαλονίκης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ΄ αυτή, και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 6 Φεβρουαρίου 2007 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 340/2007.
Αφού άκουσε Τον πληρεξούσιο δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να απορριφθεί η προκείμενη αίτηση αναίρεσης.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά το άρθρο 130 παρ. 1 του Π.Κ., όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 παρ. 11 του ν. 3189/2003, αν ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο τρίτο έτος της ηλικίας του τέλεσε αξιόποινη πράξη και εισάγεται σε δίκη μετά τη συμπλήρωση του δέκατου όγδοου έτους, το δικαστήριο μπορεί, αντί για περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, να επιβάλει την ποινή που προβλέπεται για την πράξη που τελέσθηκε, ελαττωμένη, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 83, αν κρίνει ότι ο ποινικός σωφρονισμός του ανηλίκου είναι αναγκαίος και ότι ο περιορισμός του σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων δεν είναι σκόπιμος. Περαιτέρω κατά τη διάταξη του άρθρου 131 παρ. 1 του ίδιου Κώδικα, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 παρ. 12 του ν. 3189/2003, αν ο καταδικασμένος σε περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων συμπλήρωσε το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του πριν αρχίσει η εκτέλεση της απόφασης, το δικαστήριο που δίκασε, αν κρίνει ότι ο περιορισμός αυτός δεν είναι σκόπιμος, μπορεί να τον αντικαταστήσει με τη ποινή που προβλέπεται στο προηγούμενο άρθρο, ενώ κατά τη διάταξη της παρ. 2 του ίδιου άρθρου, αν ο καταδικασμένος συμπλήρωσε το εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας του, η αντικατάσταση του περιορισμού κατά την παρ. 1 είναι υποχρεωτική. Εξάλλου, η απαιτούμενη από τις διατάξεις των άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠοινΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της καταδικαστικής απόφασης, η έλλειψη της οποίας ιδρύει το από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' του ίδιου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, πρέπει να εκτείνεται όχι μόνο στην απόφαση για την ενοχή, αλλά και στην απόρριψη των αυτοτελών ισχυρισμών, που προβάλλονται από τον κατηγορούμενο ή το συνήγορό του ορισμένως με αναφορά όλων των απαραιτήτων για τη θεμελίωσή τους πραγματικών περιστατικών. Τέτοιοι ισχυρισμοί είναι εκείνοι που προβάλλονται στο δικαστήριο της ουσίας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 170 παρ. 2 και 333 παρ. 2 του ΚΠοινΔ και τείνουν στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξης ή την άρση ή μείωση της ικανότητας καταλογισμού ή την εξάλειψη του αξιοποίνου ή τη μείωση της ποινής. Η απόρριψη δε ενός τέτοιου ισχυρισμού πρέπει να αιτιολογείται ιδιαιτέρως. Διαφορετικά ιδρύεται λόγος αναιρέσεως για ελλιπή αιτιολογία, ενώ η μη απάντηση σ' ένα τέτοιο ισχυρισμό συνιστά έλλειψη ακρόασης, κατά το άρθρο 170 παρ. 2 του ίδιου Κώδικα και ιδρύεται εκ τούτου, ο ιδιαίτερος λόγος αναιρέσεως εκ του άρθρου 510 παρ. 1 περ. β' του ΚΠοινΔ, για έλλειψη ακρόασης. Περαιτέρω λόγο αναιρέσεως της αποφάσεως αποτελεί, κατά το άρθρο 510 παρ. 1 περ. Ε' του ΚΠοινΔ και η εσφαλμένη ερμηνεία ή εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης. Εσφαλμένη ερμηνεία υπάρχει όταν το δικαστήριο αποδίδει στη διάταξη διαφορετική έννοια από εκείνη που πραγματικά έχει, ενώ εσφαλμένη εφαρμογή υφίσταται, όταν το δικαστήριο δεν υπήγαγε σωστά τα πραγματικά περιστατικά που δέχθηκε, στη διάταξη που εφαρμόσθηκε, αλλά και όταν η διάταξη αυτή παραβιάσθηκε εκ πλαγίου για το λόγο ότι στο πόρισμα της αποφάσεως που περιλαμβάνεται στο συνδυασμό του αιτιολογικού με το διατακτικό και ανάγεται στα στοιχεία και την ταυτότητα του εγκλήματος έχουν εμφιλοχωρήσει ασάφειες, αντιφάσεις ή λογικά κενά, με αποτέλεσμα να καθίσταται ανέφικτος ο έλεγχος από τον Αρειο Πάγο της ορθής ή μη εφαρμογής του νόμου, οπότε η απόφαση στερείται νόμιμης βάσης. Στην προκείμενη περίπτωση με την προσβαλλόμενη 280, 281 - 286/2006 απόφαση του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Θεσσαλονίκης καταδικάστηκε ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος σε δεύτερο βαθμό για την πράξη του βιασμού από κοινού σε ποινή φυλάκισης τριών (3) ετών, ανασταλείσα επί τριετία. Από τα πρακτικά της απόφασης προκύπτει ότι κατά τη συζήτηση της υπόθεσης στο ακροατήριο ο συνήγορος του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου προέβαλε αυτοτελείς ισχυρισμούς, τους οποίους ανέπτυξε προφορικώς και κατέθεσε και εγγράφως με σχετικό σημείωμα το οποίο ενσωματώθηκε στα πρακτικά με τους οποίους ισχυρίσθηκε μεταξύ άλλων τα εξής κατά πιστή μεταφορά "Ο κατηγορούμενος... γεννήθηκε στις 11-11-1978, και επομένως κατά το χρόνο τέλεση της αξιόποινης πράξης (Φεβρουάριος 1996) για την οποία καταδικάστηκε, ήταν ανήλικος, αφού δεν είχε συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του (άρθρο 121 ΠΚ). Κατά το ίδιο άρθρο 121 παρ. 2 οι ανήλικοι υποβάλλονται σε αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα η σε ποινικό σωφρονισμό. Όλα όμως αυτά τα μέτρα έχουν εφαρμογή μέχρι τη συμπλήρωση του 21ου έτους της ηλικίας του δράστη σύμφωνα με τα άρθρα 125 παρ. 1 και 2 και 131 παρ. 2 ΠΚ. Ο κατηγορούμενος... σήμερα άγει ήδη το 28ο έτος της ηλικίας του, που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατό να έχουν εφαρμογή σ' αυτόν τα προαναφερόμενο μέτρα (Αναμορφωτικά - Θεραπευτικά - Σωφρονισμός). Κατά το άρθρο δε 130 παρ. 1 ΠΚ το Δικαστήριο όταν δικάζει τον ανήλικο δράστη, μετά τη συμπλήρωση του 18ου έτος της ηλικίας του, τότε μόνο μπορεί να επιβάλλει την ποινή που προβλέπεται για την πράξη που τελέσθηκε, ελαττωμένη σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 83, αν κρίνει ότι ο ποινικός σωφρονισμός του ανηλίκου είναι αναγκαίος, δεν είναι όμως σκόπιμος ο περιορισμός του σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Επομένως στη συγκεκριμένη περίπτωση για ένα άτομο που έχει ζήσει ήδη, δέκα (10) ολόκληρα χρόνια μετά την τέλεση της πράξης που του αποδόθηκε, έντιμα εργατικά και σαν νομοταγής πολίτης, χωρίς να δώσει την οποιαδήποτε αφορμή σε κανένα να πει κάτι ή να στραφεί σε βάρος του, το Δικαστήριο δεν θα πρέπει να δεχθεί ότι είναι αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός του ..............., για να οδηγηθεί στη σκέψη ότι πρέπει να του επιβάλλει ποινή". Εξάλλου στην αιτιολογία της προσβαλλόμενης απόφασης, αφού κρίθηκε ότι με βάση τα εκτιθέμενα ως αποδειχθέντα πραγματικά περιστατικά ο αναιρεσείων τέλεσε την ανωτέρω πράξη, αναφέρονται και τα εξής "... Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι ο κατηγορούμενος............ γεννήθηκε την ............. και επομένως κατά τον χρόνο τέλεσης της πράξεως είχε συμπληρώσει το 17ο έτος της ηλικίας του και ήταν ποινικώς ενήλικος σύμφωνα με το άρθρο 121 παρ. 1 του Π.Κ. όπως αυτό ίσχυε κατά το χρόνο εκδόσεως της εκκαλούμενης απόφασης. Ηδη όμως κατά το ίδιο άρθρο, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 1 παρ. 2 του Ν. 3189/2003, ανήλικοι νοούνται αυτοί που κατά τον χρόνο τέλεσης της πράξης έχουν ηλικία μεταξύ του όγδοου και του δέκατου όγδοου έτους της ηλικίας τους συμπληρωμένο. Επομένως με τη νεότερη αυτή διάταξη που ως ευμενέστερη για τον κατηγορούμενο εφαρμόζεται κατά το άρθρο 2 παρ. 1 του Π.Κ. αυτός (κατηγορούμενος) θεωρείται ότι κατά το χρόνο τελέσεως της πράξεως ήταν ανήλικος αφού δεν είχε συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του και πρέπει να εφαρμοστούν γι' αυτόν οι διατάξεις που αφορούν στους ανηλίκους (άρθρο 121-132 του Π.Κ.).
Εν προκειμένω το Δικαστήριο κρίνει ότι είναι αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός του κατηγορουμένου και η κρίση αυτή στηρίζεται κυρίως στις προαναφερθείσες συνθήκες τελέσεως της πράξεως και στην προσυνεννόηση που υπήρχε μεταξύ των δύο συναυτουργών για την τέλεσή της. Επειδή όμως ο κατηγορούμενος συμπλήρωσε ήδη το 18ο έτος της ηλικίας του, δεν επιτρέπεται ο περιορισμός του σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων (άρθρ. 131 του Π.Κ.) και γι' αυτό πρέπει να κηρυχθεί ένοχος της ανωτέρω πράξεως του βιασμού και να του επιβληθεί ελαττωμένη ποινή κατά το μέτρο του άρθρου 83 του ΠΚ (άρθρ. 130 παρ. 1 του Π.Κ.), ενώ πρέπει να του αναγνωριστεί το ελαφρυντικό του άρθρου 84 παρ. 2α του Π.Κ. που είχε και πρωτοδίκως αναγνωριστεί". Με αυτά που δέχθηκε το Μικτό Ορκωτό Εφετείο διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφασή του την κατά τις προαναφερόμενες διατάξεις του Συντάγματος και του ΚΠοινΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, αφού εκθέτει σ' αυτή με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την ακροαματική διαδικασία, με βάση τα οποία οδηγήθηκε στην κρίση ότι είναι αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός του κατηγορουμένου και έπρεπε, εν όψει συμπληρώσεως του 18ου έτους και του 21ου έτους της ηλικίας του (αφού κατά το χρόνο εκδίκασης της έφεσης διήνυε το 28ο έτος της ηλικίας του), να του επιβληθεί η ποινή του άρθρου 130 παρ. 1 του Π.Κ., η οποία ήταν υποχρεωτική αφού κατά τη διάταξη του άρθρου 131 παρ. 2 Π.Κ. η αντικατάσταση του περιορισμού σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων είναι υποχρεωτική μετά τη συμπλήρωση του 21ου έτους. Εξάλλου η προσβαλλομένη αιτιολογημένα απέρριψε και τον πιο πάνω αυτοτελή ισχυρισμό του αναιρεσείοντος. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν αντιφατικές παραδοχές στην προσβαλλόμενη απόφαση από το γεγονός ότι ενώ αυτή δέχθηκε ότι για τον αναιρεσείοντα - κατηγορούμενο ήταν αναγκαίος ο ποινικός σωφρονισμός, ακολούθως κατ' άρθρο 100 του Π.Κ. ανέστειλε την ως άνω επιβληθείσα ποινή των τριών ετών κρίνοντας ότι η εκτέλεση αυτής δεν ήταν αναγκαία για να τον αποτρέψει από την τέλεση άλλων αξιόποινων πράξεων, αφού η κρίση για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής είναι ανεξάρτητη από την κρίση για την ενοχή. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω οι από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' και Ε' λόγοι αναιρέσεως, κατ' εκτίμηση, της κρινόμενης αίτησης, με τους οποίους αποδίδονται στην προσβαλλόμενη απόφαση οι πλημμέλειες της ελλείψεως ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και της εσφαλμένης ερμηνείας και εφαρμογής των προαναφερθεισών ουσιαστικών ποινικών διατάξεων είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι. Κατά το άρθρο 133 του Π.Κ. όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 παρ. 14 του Ν. 3189/2003 "Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ποινή ελαττωμένης (άρθρο 83) σε όποιον, κατά το χρόνο που τέλεσε αξιόποινη πράξη, είχε συμπληρώσει το δέκατο όγδοο, όχι όμως και το εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας του... ". Στην προκείμενη περίπτωση όπως διαπιστώνεται από τα πρακτικά της δίκης κατά την οποία εκδόθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση, ο αναιρεσείων δια του πληρεξουσίου δικηγόρου του υπέβαλε παραδεκτώς, για την περίπτωση που θα υπάρξει καταδίκη του για την προαναφερόμενη πράξη του βιασμού, αίτημα εφαρμογής στο πρόσωπό του, του ως άνω άρθρου 133 του Π.Κ., διότι κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης (τέλη Ιανουαρίου 1996) ήταν ανήλικος δεδομένου ότι είχε γεννηθεί την 11-11-1978 και συνεπώς δεν είχε συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του. Επί του αυτοτελούς αυτού ισχυρισμού όμως του κατηγορουμένου, ανεξαρτήτως παντός ετέρου, δεν απάντησε καθόλου το μικτό Ορκωτό Εφετείο (παρότι ο Εισαγγελέα πρότεινε να γίνει δεκτός) και έτσι εχώρησε έλλειψη ακροάσεως εκείνου. Επομένως είναι βάσιμος ο (τελευταίος) συναφής λόγος αναιρέσεως από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Β' ΚΠοινΔ του αναιρεσείοντος και πρέπει να γίνει δεκτός, να αναιρεθεί εν μέρει η προσβαλλόμενη απόφαση σχετικά με τη απόρριψη του ως άνω αυτοτελούς ισχυρισμού και ως προς την περί ποινής, διάταξή της και όχι ως προς την περί ενοχής διάταξη, και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, αφού είναι δυνατή η σύνθεσή του από άλλους δικαστές εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως (άρθρο 519 ΚΠοινΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί εν μέρει την 280, 281, 282 - 286/2006 απόφαση του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Θεσσαλονίκης, ως προς τις αναφερόμενες στο σκεπτικό της παρούσας διατάξεις της (εφαρμογής στο πρόσωπο του αναιρεσείοντος της διατάξεως του άρθρου 133 του Π.Κ. καθώς και ως προς την περί ποινής διάταξη).
Παραπέμπει την υπόθεση, για νέα κρίση κατά το ως άνω μέρος της στο ίδιο Δικαστήριο, συγκροτούμενο από δικαστές άλλους από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 8 Ιουνίου 2007. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 13 Νοεμβρίου 2007.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ και ήδη ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ
????????
2009/2007 σελ. 22