Θέμα
Αιτιολογίας ανεπάρκεια, Ισχυρισμός αυτοτελής, Ναρκωτικά, Οπλοκατοχή, Καταλογισμού ικανότητα.
Περίληψη:
Παραβάσεις του Ν. Περί Ναρκωτικών. 1) Αγορά και κατοχή από τοξικομανή, κατ' επάγγελμα και κατά συνήθεια, 2) Παράνομη κατοχή όπλων και πυρομαχικών. Βάσιμοι οι από το άρθρο 510 παρ. 1 στοίχε. Δ του ΚΠΔ, λόγοι αναιρέσεως για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, ως προς προβληθέντα αυτοτελή ισχυρισμό ελαττωμένου καταλογισμού και ως προς τη συνδρομή επιβαρυντικών περιστάσεων, για την αγορά και κατοχή των ναρκωτικών ουσιών Πότε είναι ορισμένος ο άνω ισχυρισμός (ΑΠ 1176/2009, 1794/2009, 2317/2007). Τοξικομανία από μόνη της δεν αποτελεί στοιχείο για να θεωρηθεί ο δράστης ως ελαττωμένου καταλογισμού (ΑΠ 1837/2006). Αναιρεί και παραπέμπει.
ΑΡΙΘΜΟΣ 2220/2009
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Z' ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Θεοδώρα Γκοΐνη, Αντιπρόεδρο Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Φράγκο - Εισηγητή, Ιωάννη Παπαδόπουλο, Ιωάννη Γιαννακόπουλο και Ανδρέα Ξένο, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 21 Οκτωβρίου 2009, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Παναγιώτη Ψάνη (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και του Γραμματέα Χρήστου Πήτα, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου ..., κατοίκου ... και ήδη κρατούμενου στις Φυλακές..., που εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Δημήτριο Νινόπουλο, περί αναιρέσεως της 3112/2008 αποφάσεως του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών.
Το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή, και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 24 Μαρτίου 2009 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 564/2009.
Αφού άκουσε
Τον πληρεξούσιο δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνει δεκτή εν μέρει η προκείμενη αίτηση αναίρεσης.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Η καταδικαστική απόφαση, έχει την απαιτούμενη κατά τα άρθρα 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠοινΔ, ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ' του ιδίου Κώδικα λόγο αναιρέσεως, όταν αναφέρονται σ' αυτή με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, στα οποία στηρίχτηκε η κρίση του Δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικές σκέψεις υπαγωγής των περιστατικών αυτών στην ουσιαστική ποινική διάταξη που εφαρμόστηκε. Για την ύπαρξη τέτοιας αιτιολογίας είναι παραδεκτή η αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με το διατακτικό, που αποτελούν ενιαίο σύνολο και σε σχέση με τα αποδεικτικά μέσα πρέπει να προκύπτει από την απόφαση με βεβαιότητα, ότι έχουν ληφθεί υπόψη και εκτιμηθεί όλα στο σύνολό τους και όχι ορισμένα μόνο από αυτά. Για τη βεβαιότητα δε αυτή αρκεί να μνημονεύονται όλα, έστω κατά το είδος τους, χωρίς ανάγκη ειδικότερης αναφοράς τους και μνείας του τι προέκυψε χωριστά από καθένα από αυτά, ενώ το γεγονός ότι εξαίρονται ορισμένα αποδεικτικά μέσα, δεν υποδηλώνει ότι δε λήφθηκαν υπόψη τα άλλα. Η επιβαλλόμενη κατά τα ανωτέρω ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της αποφάσεως πρέπει να υπάρχει και για τους αυτοτελείς ισχυρισμούς που προβάλλονται από τον κατηγορούμενο ή από το συνήγορό του. Τέτοιοι ισχυρισμοί είναι εκείνοι που προβάλλονται στο Δικαστήριο της ουσίας, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 170 παρ.2 και 333 παρ.2 του ΚΠοινΔ, και τείνουν στην άρση του άδικου χαρακτήρα της πράξεως ή την άρση ή τη μείωση της ικανότητας καταλογισμού ή την εξάλειψη του αξιοποίνου της πράξεως ή τη μείωση της ποινής. Η απόρριψη ενός τέτοιου αυτοτελούς ισχυρισμού, όπως είναι και ο ισχυρισμός ελαττωμένης ικανότητας προς καταλογισμό, λόγω τοξικομανίας, κατά τα άρθρα 36 ΠΚ και 30 παρ.4β του ΚΝΝ (ν. 3459/2006) ή και λόγω άλλων νόσων, πρέπει να αιτιολογείται ιδιαιτέρως. Το ποινικό δικαστήριο, οφείλει να απαντήσει και περαιτέρω να αιτιολογήσει ιδιαιτέρως και ειδικώς την παραδοχή ή την απόρριψη ενός αυτοτελούς ισχυρισμού, μόνον όταν έχει υποβληθεί κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, δηλαδή, αναφέρονται όλα τα πραγματικά περιστατικά που είναι αναγκαία για την κατά νόμο θεμελίωσή του, ήτοι εκείνα επί των οποίων θεμελιώνεται κάθε περίπτωση νοσηρής διαταράξεως των πνευματικών λειτουργιών ή της συνειδήσεως, ενώ δεν αρκεί μόνη η επίκληση της νομικής διατάξεως που τον προβλέπει ή του χαρακτηρισμού, με τον οποίο είναι γνωστός ο αυτοτελής ισχυρισμός στη νομική ορολογία ή τη νομική επιστήμη, αλλιώς είναι απαράδεκτος ως αόριστος, οπότε δεν υπάρχει υποχρέωση του δικαστηρίου να αιτιολογήσει ειδικώς την απόρριψή του. Ο κατ' άρθρο 36 του ΠΚ ισχυρισμός ελαττωμένου καταλογισμού, προβάλλεται όταν δεν συντρέχουν οι όροι του άρθρου 34 ΠΚ και η ικανότητα προς καταλογισμό λόγω κάποιας ψυχικής πάθησης, δεν έχει εκλείψει εντελώς, αλλά μειώθηκε όμως σημαντικά, οπότε και επιβάλλεται μειωμένη ποινή κατά το άρθρο 83 ΠΚ, όπως π.χ. λόγω επήρειας ληφθέντων ναρκωτικών. Η τοξικομανία από μόνη της, δεν οδηγεί σε έλλειψη ή μείωση της ικανότητας προς καταλογισμό. Στην προκειμένη περίπτωση, ο αναιρεσείων, στο κατ' έφεση δικάζον Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, κατηγορούμενος για αγορά και κατοχή ναρκωτικών ουσιών και για παράνομη κατοχή όπλων, δια του συνηγόρου του, πρόβαλε, ανέπτυξε προφορικά και καταχωρήθηκε στα πρακτικά της προσβαλλομένης αποφάσεως, όπως από αυτά προκύπτει, τον αυτοτελή ισχυρισμό τοξικομανίας, κατ' άρθρο 31 παρ.1 του ΚΝΝ, και τον ισχυρισμό, κατά λέξη, "να αναγνωρισθεί η κατ' άρθρον 36 ΠΚ ηλαττωμένη ικανότης προς καταλογισμό, να αναγνωρισθεί ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση, η άνω αδυναμία μου συνιστά και κατάσταση συνεπεία της οποίας μειώθηκε ουσιωδώς η ικανότητά μου να αντιληφθώ τον άδικο χαρακτήρα της πράξεως και να συμμορφωθώ προς την περί αδίκου αντίληψη και αφορά οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη, πρέπει να μου αναγνωρισθεί σε κάθε περίπτωση ότι καθόν χρόνο τέλεσα τις πράξεις για τις οποίες κατηγορούμαι, λόγω νοσηράς διαταράξεως των πνευματικών μου λειτουργιών, ήτις οφείλεται εις ολιγοφρένεια και χρονία χρήση τοξικών ουσιών, αλλά και της συνειδήσεως, ήτοι χωρίς να έχει εκλείψει εντελώς, είχε μειωθεί ουσιωδώς η ικανότης μου να αντιληφθώ (νοητικό στοιχείο) τον άδικο χαρακτήρα της πράξεώς μου, πράγμα που και εάν δεν συνέβαινε και πάλιν δεν είχα δυνατότητα να συμμορφωθώ (βουλητικό στοιχείο), προς την περί αδίκου αντίληψή μου και να ενεργήσω σύμφωνα με αυτήν, αφού η εκ του συνδρόμου βιοανατροφοδοτουμένης στέρησης σωματοψυχική παρορμητικότης, δεν μου επέτρεπε να έχω πλήρη την ποιοτικώς πρόσφορο κατανόηση των τεκταινομένων".
Από την προσβαλλόμενη απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών, προκύπτει ότι καταδικάστηκε ο αναιρεσείων, σε δεύτερο βαθμό, για αγορά και κατοχή ναρκωτικών ουσιών, όντας τοξικομανής, και για παράνομη κατοχή όπλων και πυρομαχικών, σε συνολική ποινή καθείρξεως 12 ετών και σε συνολική χρηματική ποινή 31.000 ευρώ, γενομένου δεκτού του ισχυρισμού περί τοξικομανίας, ενώ αντίθετα απορρίφθηκε ως αβάσιμος ο δεύτερος ως άνω προβληθείς, ορισμένος και νόμιμος αυτοτελής ισχυρισμός του κατηγορουμένου περί ελαττωμένης ικανότητας προς καταλογισμό, κατ' άρθρον 36 του ΠΚ, με την εξής αιτιολογία :
"Επειδή από τις καταθέσεις των μαρτύρων της κατηγορίας που εξετάστηκαν ενόρκως στο Δικαστήριο τούτο, και οι οποίοι αναφέρονται ονομαστικά στα πρακτικά, τα πρακτικά της πρωτοβάθμιας δίκης, που αναγνώσθηκαν, καθώς και από τα έγγραφα που αναγνώσθηκαν και αναφέρονται στα πρακτικά, την απολογία του κατηγορουμένου και όλη γενικά την αποδεικτική διαδικασία αποδείχθηκε ότι αυτός όντας τοξικομανής, 1) συνελήφθη στις ..., στο ..., ενώ κατείχε, με σκοπό την εμπορία, α) εντός του με αριθμό κυκλοφορίας ... Ι.Χ. επιβατηγού οχήματός του, 7 γραμμάρια κοκαΐνης, σε συσκευασίες και 8 γραμμάρια ηρωΐνης, σε συσκευασίες, β) εντός της οικίας του, στην οδό ..., 192 γραμμάρια ηρωΐνης, 61 γραμμάρια, επί πλέον ηρωΐνης σε μικροσυσκευασίες (ήτοι συνολικά 253 γραμμάρια ηρωΐνης), 2 γραμμάρια ακατέργαστης ινδικής κάνναβης, 53 δισκία Λεξοτανίλ των 6 mg και 34 δισκία μεθαδόνης, 20 σε προγενέστερες της συλλήψεώς του ημεροχρονολογίες, αγόρασε, με σκοπό την εμπορία, ποσότητες ναρκωτικών ουσιών, από τρίτα άτομα, ειδικότερα αγόρασε συνολικά (τουλάχιστον) 263 γραμμάρια ηρωΐνης, 7 γραμμάρια κοκαΐνης, 2 γραμμάρια ακατέργαστης ινδικής κάνναβης, 53 δισκία Λεξοτανίλ και 34 δισκία μεθαδόνης. Οι παραπάνω ποσότητες δεν μπορεί να θεωρηθούν ότι τα καταναλώνονταν για αποκλειστικά δική του χρήση και συνεπώς σε συνδυασμό με το ότι κατασχέθηκαν και 2 ζυγαριές ακριβείας, ο σχετικός αυτοτελής ισχυρισμός του (αλλά και αυτός περί του ότι δεν απέβλεπε στην εμπορία των ναρκωτικών) πρέπει να απορριφθούν, ως αβάσιμοι. Επισημαίνεται ότι, κατά την κρίση του δικαστηρίου, δεν αποδείχθηκε ότι η προαναφερθείσα τοξικομανία του εκκαλούντος - κατηγορουμένου επέφερε μειωμένο καταλογισμό σ' αυτόν και ως εκ τούτου ο αυτοτελής ισχυρισμός του, περί του ότι πρέπει να κριθεί σύμφωνα με το άρθρο 36 ΠΚ, πρέπει να απορριφθεί. Απορριπτέοι επίσης, ως αναπόδεικτοι, είναι και οι ισχυρισμοί του, περί του ότι πρέπει να του αναγνωρισθούν τα ελαφρυντικά του άρθρου 84 παρ. 2 δ'και ε'ΠΚ, 3).
Αποδείχθηκε περαιτέρω ότι αυτός, κατά την ημεροχρονολογία της συλλήψεως του, κατελήφθη να κατέχει παράνομα, α) εντός της προαναφερθείσης οικίας του, ικανό αριθμό όπλων (οπλοπολυβόλο Σκόρπιο, δύο πιστόλια, ένα στιλέτο, δύο μαχαίρια, ένα αναισθητικό σπρέϋ) και φυσιγγίων, β) εντός του ως άνω οχήματός του, ένα περίστροφο με 10 φυσίγγια.
Συνεπώς, πρέπει να κηρυχθεί ένοχος για τις ως άνω πράξεις.
Τουναντίον όμως, εφόσον δεν αποδείχθηκε ότι προέβη σε πώληση ναρκωτικών ουσιών σε τρίτα πρόσωπα, πρέπει να κηρυχθεί αθώος για τη πράξη αυτή, αφού γίνει δεκτή ο σχετικός ισχυρισμός του".
Η παραπάνω αιτιολογία δεν είναι πλήρης και ειδική. Ενώ το δικαστήριο δέχεται τον αυτοτελή ισχυρισμό του κατηγορουμένου περί τοξικομανίας, ουδέν διαλαμβάνει περαιτέρω για τον αυτοτελή ισχυρισμό του άρθρου 36 του ΠΚ. Ειδικότερα, δεν εκτίθενται στο αιτιολογικό, ποία πραγματικά περιστατικά αποδείχθηκαν, σχετικά με την επικληθείσα, συνεπεία της τοξικομανίας αυτής και ολιγοφρενείας και συνδρόμου βιοανατροφοδοτούμενης στερήσεως και χρονίας χρήσεως τοξικών ουσιών και συνεπεία τούτων ψυχοσωματικής παρορμητικότητας, νοσηρά διατάραξη των πνευματικών λειτουργιών και της συνειδήσεως του κατηγορουμένου, σε σημείο που να μην του επιτρέπεται να έχει πλήρη κατανόηση των πράξεών του και να έχει μειωθεί σημαντικά η ικανότητά του προς καταλογισμό, όπως επικαλέστηκε.
Συνεπώς, είναι βάσιμος ο σχετικός από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Δ του ΚΠοινΔ δεύτερος λόγος αναιρέσεως.
Περαιτέρω, κατά το άρθρο 8 του ίδιου νόμου 1729/1987 (άρθρο 23 ΚΝΝ - ν. 3459/2006), ο δράστης των παραπάνω παραβάσεων του άρθρου 5, τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη και χρηματική ποινή από 29.412 μέχρι 588.235 ευρώ, εκτός των άλλων, και όταν ενεργεί κατ' επάγγελμα ή κατά συνήθεια. Η έννοια των περιστάσεων αυτών ορίζεται, αντίστοιχα, στις διατάξεις του άρθρου 13 εδ. στ' και ζ', κατά τις οποίες κατ' επάγγελμα τέλεση της πράξεως συντρέχει, όταν από την επανειλημμένη τέλεση αυτής ή από την υποδομή που έχει διαμορφώσει ο δράστης με πρόθεση επανειλημμένης τελέσεως της πράξεως προκύπτει σκοπός του δράστη για πορισμό εισοδήματος. Κατά συνήθεια τέλεση του εγκλήματος συντρέχει, όταν από τη επανειλημμένη τέλεση της πράξεως προκύπτει σταθερή ροπή του δράστη προς διάπραξη του συγκεκριμένου εγκλήματος, ως στοιχείο της προσωπικότητας του δράστη. Η επιβαλλόμενη κατά τα ανωτέρω ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία της αποφάσεως πρέπει να υπάρχει όχι μόνο ως προς την κατηγορία, αλλά να επεκτείνεται και στις επιβαρυντικές αυτές περιστάσεις.
Στην παραπάνω εκτεθείσα όμως αιτιολογία της προσβαλλομένης αποφάσεως, ουδέν πραγματικό περιστατικό διαλαμβάνεται ως προς την συνδρομή των επιβαρυντικών περιστάσεων της κατ' επάγγελμα και κατά συνήθεια τελέσεως των πράξεων αυτών, της αγοράς και κατοχής ναρκωτικών ουσιών, εκ μέρους του καταδικασθέντος αναιρεσείοντος κατηγορουμένου, όντος μάλιστα τοξικομανούς, όπως δέχθηκε, ενώ στο διατακτικό της αποφάσεως, παρατίθεται μόνο η ορολογία του νόμου, χωρίς να γίνεται οιαδήποτε μνεία περιστατικών τα οποία να την δικαιολογούν, ώστε να συμπληρωθεί το ελλιπές αιτιολογικό με το διατακτικό, άρα η αιτιολογία αυτή δεν είναι η απαιτούμενη από το Σύνταγμα και τον ΚΠοινΔ, ειδική και εμπεριστατωμένη.
Συνεπώς και ο σχετικός από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Δ' του ΚΠοινΔ, πρώτος λόγος της κρινόμενης αιτήσεως αναιρέσεως, είναι βάσιμος.
Μετά από αυτά, ελλείψει άλλου λόγου αναιρέσεως προς έρευνα, η κρινόμενη αίτηση αναιρέσεως, πρέπει να γίνει δεκτή ως βάσιμη κατ' ουσίαν, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση εν μέρει, κατά τις διατάξεις της που αφορούν, α) τη συνδρομή των ως άνω δύο επιβαρυντικών περιστάσεων στις αξιόποινες πράξεις της αγοράς και κατοχής ναρκωτικών ουσιών, β) την απόρριψη του αυτοτελούς ισχυρισμού του κατηγορουμένου για ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό και γ) των διατάξεων περί επιβολής ποινής για όλες τις πράξεις και εκείνη περί επιβολής συνολικής ποινής και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 519 ΚΠοινΔ, στο ίδιο δικαστήριο, του οποίου η σύνθεση είναι δυνατή από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί εν μέρει την 3112/2008 απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών, κατά τις διατάξεις της, α) περί συνδρομής των επιβαρυντικών περιστάσεων της κατ' επάγγελμα και κατά συνήθεια τελέσεως στο αδίκημα της αγοράς και κατοχής ναρκωτικών ουσιών και β) περί απορρίψεως του αυτοτελούς ισχυρισμού του αναιρεσείοντος κατηγορουμένου για ελαττωμένη ικανότητα προς καταλογισμό και γ) περί επιβολής των επί μέρους ποινών και της συνολικής ποινής. Και.
Παραπέμπει την υπόθεση, για νέα συζήτηση ως προς παραπάνω αναιρούμενο μέρος της, στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί όμως από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 5 Νοεμβρίου 2009. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 19 Νοεμβρίου 2009.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ