Θέμα
Ακυρότητα απόλυτη, Παύση οριστική ποινικής διώξεως, Πολιτική αγωγή, Καθυστέρηση αποδοχών εργαζομένου.
Περίληψη:
Καταδικαστική απόφαση για παράβαση άρθρου μόνο του Α.Ν. 609/1945 (μη εμπρόθεσμη καταβολή δεδουλευμένων). Επήλθε απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο που προήλθε από την παράσταση πολιτικής αγωγής της εργαζόμενης προς επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης για την παρακράτηση των αποδοχών της, καθόσον η επιδίκαση αυτής προϋποθέτει αδικοπραξία που στην προκειμένη περίπτωση δεν συντρέχει. Δεκτός ο λόγος της αιτήσεως αναίρεσης. Παύει οριστικά την ποινική δίωξη λόγω παραγραφής, για τις μερικότερες πράξεις και παραπέμπει την υπόθεση, για τις μη παραγεγραμμένες πράξεις, προς συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο.
Αριθμός 106/2010
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
E' Ποινικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Κωνσταντίνο Κούκλη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Χαράλαμπο Δημάδη, Βιολέττα Κυτέα, Γεώργιο Αδαμόπουλο και Αικατερίνη Βασιλακοπούλου - Κατσαβριά - Εισηγήτρια, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 11 Δεκεμβρίου 2009, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Νικολάου Παντελή (γιατί κωλύεται ο Εισαγγελέας) και της Γραμματέως Ευδοκίας Φραγκίδη, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος - κατηγορουμένου Χ, κατοίκου ..., που εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο του Ελένη Εξάρχου, περί αναιρέσεως της 908/2009 αποφάσεως του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ξάνθης.
Με πολιτικώς ενάγουσα την Ψ, κάτοικο ..., που δεν παρέστη στο ακροατήριο. Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Ξάνθης, με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ' αυτή και ο αναιρεσείων - κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 12.10.2009 αίτησή του αναιρέσεως, η οποία καταχωρίστηκε στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 1459/2009.
Αφού άκουσε Την πληρεξουσία δικηγόρο του αναιρεσείοντος, που ζήτησε όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά, καθώς και τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να γίνει δεκτή η προκειμένη αίτηση αναιρέσεως.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Κατά τη διάταξη του άρθρου 171 παρ. 2 του ΚΠΔ, απόλυτη ακυρότητα που δημιουργεί τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α του ίδιου Κώδικα προβλεπόμενο λόγο αναιρέσεως της αποφάσεως, η οποία λαμβάνεται υπόψη αυτεπαγγέλτως σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, ακόμη και στον Άρειο Πάγο, συνεπάγεται και η παράνομη παράσταση του πολιτικώς ενάγοντος στη διαδικασία του ακροατήριο. Η παράσταση αυτή είναι παράνομη, όταν στο πρόσωπο εκείνου που δήλωσε ότι παρίσταται ως πολιτικώς ενάγων δεν συντρέχουν οι όροι της ενεργητικής νομιμοποιήσεώς του για την άσκηση πολιτικής αγωγής, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 63 και 64 του Κ.Π.Δ ή όταν δεν τηρήθηκε η διαδικασία του άρθρου 68 του ίδιου κώδικα, ως προς τον τρόπο και το χρόνο ασκήσεως της πολιτικής αγωγής. Εξ άλλου, όπως προκύπτει από τα άρθρα 63, 64 και 68 του ΚΠΔ σε συνδυασμό προς τα άρθρα 914 και 932 του ΑΚ στην άσκηση της πολιτικής αγωγής για την επιδίκαση αποζημιώσεως ή χρηματικής ικανοποιήσεως, λόγω ηθικής βλάβης, νομιμοποιούνται μόνον όσοι έχουν ζημιωθεί αμέσως από το διωκόμενο έγκλημα. Περαιτέρω, κατά το άρθρο μόνο του α.ν. 690/1945 τιμωρείται με τις ποινές που προβλέπονται εκεί κάθε εργοδότης που δεν καταβάλλει εμπροθέσμως στους απασχολούμενους σ' αυτόν με μισθό τις αποδοχές ή κάθε φύσεως χορηγίες που τους οφείλει από τη σχέση εργασίας. Με τη διάταξη αυτή ανάγεται σε ποινικό αδίκημα η μη εκπλήρωση από τον εργοδότη της υποχρεώσεώς του για την πληρωμή του μισθού που απορρέει από τη σύμβαση εργασίας. Με την παράλειψη όμως της πληρωμής(εν όλω ή εν μέρει) αυτού ο εργαζόμενος δεν χάνει τις καθυστερούμενες αποδοχές και, συνεπώς, δεν υπάρχει ζημία, που να έχει αιτία την, σε σχέση με τον α.ν. 690/1945, παράνομη συμπεριφορά του εργοδότη, και ως εκ τούτου παρέπεται ότι η μη εκπλήρωση της προς καταβολή του οφειλομένου μισθού υποχρεώσεως του εργοδότη και η παρακράτηση από αυτόν του μισθού, τον οποίο ενοχικώς οφείλει, δεν συνιστά αδικοπραξία, προϋπόθεση της οποίας είναι και η επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης για την ηθική βλάβη.
Συνεπώς, δεν μπορεί να ασκηθεί πολιτική αγωγή για την επιδίκαση χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης για την παρακράτηση από τον εργοδότη των οφειλομένων αποδοχών στον εργαζόμενο που αποτελεί και ποινικό αδίκημα (άρθρο μόνο του α.ν. 690/1945), καθόσον η επιδίκαση αυτής προϋποθέτει αδικοπραξία που στην προκειμένη περίπτωση δεν συντρέχει, και επομένως επέρχεται απόλυτη ακυρότητα όταν η πολιτική αγωγή ασκηθεί, στην περίπτωση αυτή, χωρίς να αποβληθεί.
Στην κρινόμενη υπόθεση, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της υπ' αριθμ. 839/2007 αποφάσεως του Μονομελούς Πλημ/κείου Ξάνθης, με την οποία ο αναιρεσείων καταδικάσθηκε για παράβαση του άρθρου μόνο του α.ν. 690/1945 σε ποινή φυλάκισης πέντε (5) μηνών και χρηματική ποινή 4.000 ευρώ. Ενώπιον του παραπάνω δικαστηρίου εμφανίσθηκε η Ψ και δήλωσε παράσταση πολιτικής αγωγής για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, που υπέστη από την παραπάνω αξιόποινη πράξη, ζητώντας να της επιδικασθεί το ποσό των 10 ευρώ, με επιφύλαξη, και διόρισε ως πληρεξούσιο δικηγόρο τον Χρήστο Λεοντίδη. Η ανωτέρω δήλωση έγινε δεκτή με την προαναφερόμενη απόφαση του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου (παρά τις αντιρρήσεις του κατηγορουμένου, τις οποίες απέρριψε) και επιδικάσθηκε ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη το παραπάνω ποσό, που ζητήθηκε. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση και τα πρακτικά της, κατά την εκδίκαση της εφέσεως του αναιρεσείοντος, ο ίδιος πληρεξούσιος δικηγόρος της πολιτικώς ενάγουσας Χρήστος Λεοντίδης, δυνάμει της από 23/6/2009 εξουσιοδότησής της, παρέστη και δήλωσε παράσταση πολιτικής αγωγής για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη η πελάτισσά του από την παραπάνω αξιόποινη πράξη για το πρωτοδίκως επιδικασθέν ποσό, με επιφύλαξη (παρά τις αντιρρήσεις του εκκαλούντος - κατηγορουμένου τις οποίες απέρριψε). Με την προσβαλλόμενη απόφαση ο αναιρεσείων καταδικάσθηκε, όπως και πρωτοδίκως, για παράβαση του άρθρου μόνο του α.ν. 690/1945, και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης τριών(3) μηνών και χρηματική ποινή 3.000 ευρώ. Η ίδια απόφαση έκανε δεκτή την παράσταση πολιτικής αγωγής και επιδίκασε στην δια πληρεξουσίου παραστάσα πολιτικώς ενάγουσα το ποσό των 10 ευρώ για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης χωρίς να υπάρχει αδικοπραξία. Σύμφωνα όμως με όσα αναπτύχθηκαν πιο πάνω, η παράσταση της πολιτικώς ενάγουσας δεν ήταν νόμιμη, αφού δεν συνέτρεχαν στο πρόσωπο αυτής οι όροι της ενεργητικής νομιμοποιήσεώς της για την άσκηση της πολιτικής αγωγής και το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έπρεπε να αποβάλει την πολιτική αγωγή.
Επομένως, επήλθε απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο του δευτεροβαθμίου δικαστηρίου και πρέπει, κατά παραδοχή του από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Α του ΚΠΔ δεύτερου λόγου αναιρέσεως, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, παρελκούσης μετά από αυτά της έρευνας των λοιπών λόγων αναίρεσης.
Κατά τα άρθρα 111, 112 και 113 του ΠΚ, το αξιόποινο εξαλείφεται με την παραγραφή, η οποία προκειμένου για πλημμελήματα είναι πέντε έτη και αρχίζει από τότε που τελέστηκε η πράξη. Η προθεσμία αναστέλλεται, για όσο χρόνο διαρκεί η κύρια διαδικασία και ωσότου να γίνει αμετάκλητη η καταδικαστική απόφαση, πάντως όχι πέραν των τριών ετών για τα πλημμελήματα. Από τις διατάξεις αυτές, σε συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 310 παρ. 1 εδ. β, 370 στοιχ. β και 511 του ΚΠΔ, όπως το τελευταίο αντικαταστάθηκε με το άρθρο 50 παρ. 5 του Ν. 3160/2003, προκύπτει ότι η παραγραφή, ως θεσμός δημόσιας τάξης, εξετάζεται αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο σε κάθε στάση της ποινικής διαδικασίας, ακόμη δε και στον Άρειο Πάγο, ο οποίος διαπιστώνοντας την συμπλήρωση της παραγραφής και μετά την άσκηση της αναίρεσης οφείλει να αναιρέσει την προσβαλλόμενη απόφαση και να παύσει οριστικά την ποινική δίωξη, λόγω παραγραφής, εφόσον η αίτηση αναίρεσης είναι τυπικά παραδεκτή, για το λόγο ότι ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα και περιέχεται σ' αυτή, σύμφωνα με τα άρθρα 474 παρ. 2 και 509 ΚΠΔ, ένας τουλάχιστον παραδεκτός λόγος αναίρεσης, από αυτούς που περιοριστικά αναφέρονται στο άρθρο 510 του ίδιου κώδικα, ο οποίος κρίθηκε βάσιμος. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Ξάνθης, που δίκασε σε δεύτερο βαθμό, καταδίκασε με αυτήν τον αναιρεσείοντα, σε ποινή φυλάκισης τριών(3) μηνών και χρηματική ποινή 3.000 ευρώ, για παράβαση του άρθρου μόνο του α.ν. 690/1954, και συγκεκριμένα για το ότι δεν κατέβαλε, ως εργοδότης, εμπρόθεσμα στην απασχολούμενη σ' αυτόν με σχέση εργασίας Ψ τις διαφορές των αποδοχών της (τα ποσά των οποίων παρατίθενται παραπλεύρως κάθε χρονικής περιόδου) από του μηνός Μαΐου 2001 έως και του Δεκεμβρίου 2001, διαφορές αποδοχών έτους 2002, διαφορές αποδοχών έτους 2003, διαφορές αποδοχών 1/1/2004 έως και 30/4/2004, επίδομα αδείας έτους 2001, δώρο Χριστουγέννων έτους 2001, επίδομα αδείας έτους 2002, δώρο Πάσχα έτους 2002, δώρο Χριστουγέννων έτους 2002, επίδομα αδείας έτους 2003, δώρο Πάσχα έτους 2003, δώρο Χριστουγέννων έτους 2003, επίδομα αδείας έτους 2004 και δώρο Πάσχα έτους 2004, συνολικού ποσού 12.871, 48 ευρώ, για πράξη δηλαδή που έχει πλημμεληματικό χαρακτήρα. Το αξιόποινο όμως που αφορά την μη εμπρόθεσμη καταβολή στις διαφορές αποδοχών Μαΐου 2001 έως Δεκεμβρίου 2001, επιδόματος αδείας έτους 2001, δώρο Χριστουγέννων 2001 και διαφορές αποδοχών έως 15.1.2002 έχει εξαλειφθεί λόγω παραγραφής, που συμπληρώθηκε πριν αλλά και μετά την δημοσίευση της προσβαλλόμενης αποφάσεως, αφού από τον χρόνο της καθυστέρησης καταβολής τους μέχρι την δημοσίευση της παρούσας (15.1.2010) είχε συμπληρωθεί ο χρόνος της οκταετούς παραγραφής. Λαμβανομένου δε περαιτέρω υπόψη ότι η παραδεκτώς ασκηθείσα αναίρεση περιέχει τον από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Η περ. γ ΚΠΔ σαφή και ορισμένο λόγο αναιρέσεως της παρά το νόμο παράστασης της πολιτικής αγωγής, πρέπει να αναιρεθεί και να παύσει οριστικά η ποινική δίωξη για την καθυστέρηση καταβολής των αποδοχών των ως άνω χρονικών περιόδων, ενώ για την μη παραγεγραμμένη καθυστέρηση της καταβολής των αποδοχών των λοιπών χρονικών διαστημάτων, πρέπει να παραπεμφθεί η υπόθεση, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 519 ΚΠΔ, για νέα συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, αφού είναι δυνατή η συγκρότηση του από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως, παρελκούσης μετά από αυτά της έρευνας των λοιπών λόγων αναιρέσεως.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την 908/2009 απόφαση του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ξάνθης.
Παύει οριστικά την ποινική δίωξη που ασκήθηκε κατά του Χ, για την παράβαση άρθρου μόνο του α.ν. 690/1945, που φέρεται ότι τελέστηκε από αυτόν στην ... και αφορά την μη εμπρόθεσμη καταβολή διαφορών αποδοχών Μαΐου 2001 έως και Δεκεμβρίου 2001, επιδόματος αδείας έτους 2001, δώρο Χριστουγέννων έτους 2001 και διαφορών αποδοχών έως και 15.1.2002.
Παραπέμπει την υπόθεση για την μη εμπρόθεσμη και μη παραγεγραμμένη καταβολή των λοιπών αποδοχών για συζήτηση στο ίδιο δικαστήριο, που θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές, εκτός εκείνων που δίκασαν προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα 8 Ιανουαρίου 2010. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 15 Ιανουαρίου 2010.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ