Θέμα
Ερμηνεία βούλησης διαθέτη, Κλήτευση προσθέτως παρεμβαίνοντα.
Περίληψη:
Η αναίρεση δεν απευθύνεται κατά του προσθέτως παρεμβαίνοντος γιατί αυτός δεν είναι κύριος διάδικος, η δε τυχόν κατ’ αυτού απεύθυνση της αναίρεσης δεν δημιουργεί απαράδεκτο και εκτιμάται ως κλήση για τη συζήτηση της αναίρεσης. Η μη κλήση κατά τη συζήτησης της αναίρεσης. Η μη κλήση κατά τη συζήτηση της αναίρεσης του προσθέτως παρεμβούντος, καθιστά αυτή (συζήτηση) απαράδεκτη. Ερμηνεία διαθήκης γίνεται κατά τα άρθρα 1781 και 173 ΑΚ και αναζητείται, χωρίς προσήλωση στις λέξεις η υποκειμενική άποψη του διαθέτη. Η κρίσεις περί ανάγκης ερμηνείας της διαθήκης και η ερμηνεία αυτής δεν ελέγχονται αναιρετικά εκτός αν υπάρχει αιτίαση ότι η ερμηνεία έγινε αντικειμενική και όπως εκλαμβάνουν τη βούληση του διαθέτη οι τρίτοι, κατά την συναλλακτικοί καλή πίστη.
Αριθμός 569/2013
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
Γ' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Βασίλειο Φούκα, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη (λόγω μη υπάρξεως Αντιπροέδρου στο Τμήμα), Δημήτριο Μαζαράκη, Νικόλαο Μπιχάκη, Ερωτόκριτο Καλούδη και Ευγενία Προγάκη, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 9 Ιανουαρίου 2013, με την παρουσία και της γραμματέως Αγγελικής Ανυφαντή, για να δικάσει την εξής υπόθεση μεταξύ:
Των αναιρεσειόντων: 1) Ε. Κ. του Π., ο οποίος δεν παραστάθηκε, 2) Σ. Κ. του Ε., 3) Π. Κ. του Ε., κατοίκων ..., και 4) Ε. Κ. του Ε. συζ. Ε. Τ., κατοίκου ..., οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από την πληρεξουσία δικηγόρο τους Αθανασία Κωνσταντίνου.
Η πληρεξουσία δικηγόρος δήλωσε ότι ο 1ος των αναιρεσειόντων απεβίωσε στις 9/11/2007 (όπως προκύπτει από τη με αριθμό 45/2007 ληξιαρχική πράξη θανάτου) και κληρονομήθηκε από τους 2ο, 3ο και 4η των αναιρεσειόντων, οι οποίοι συνεχίζουν τη βιαίως διακοπείσα δίκη και εκπροσωπούνται από την ίδια.
Των αναιρεσιβλήτων: 1) Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία "Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων Αντικυθήρων" με έδρα την Χώρα Κυθήρων που εκπροσωπείται νόμιμα, 2) Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία "Νομαρχιακό Γενικό Νοσοκομείο Κέντρο Υγείας Κυθήρων Τριφύλλειο Ν.Π.Δ.Δ." με έδρα τον Ποταμό Κυθήρων που εκπροσωπείται νόμιμα, τα οποία εκπροσωπήθηκαν από την πληρεξουσία δικηγόρο τους Σταματία Στρατηγού με δήλωση του άρθρου 242 παρ.2 του Κ.Πολ.Δ., και 3)Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών, που εκπροσωπείται νόμιμα και δεν παραστάθηκε.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 20/12/1995 αγωγή των ήδη 1ου και 2ου των αναιρεσιβλήτων, που κατατέθηκε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 9471/1996, 5145/2001 μη οριστικές, 3144/2007 οριστική του ιδίου Δικαστηρίου και 6905/2009 του Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητούν οι αναιρεσείοντες με την από 6/4/2010 αίτησή τους.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Η Εισηγήτρια Αρεοπαγίτης Ευγενία Προγάκη ανέγνωσε την από 21/9/2011 έκθεση του κωλυομένου να μετάσχει στη σύνθεση του δικαστηρίου τούτου Αρεοπαγίτη Σπυρίδωνα Μιτσιάλη, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της από 6/4/2010 αίτησης για αναίρεση της 6905/2009 απόφασης του Εφετείου Αθηνών.
Η πληρεξουσία των αναιρεσειόντων ζήτησε την παραδοχή της αίτησης και την καταδίκη των αντιδίκων τους στη δικαστική δαπάνη τους.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Επειδή, κατά το άρθρο 558 ΚΠολΔικ "η αναίρεση απευθύνεται κατά εκείνων οι οποίοι ήταν διάδικοι στη δίκη, κατά την οποία εκδόθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση ή των καθολικών διαδόχων ή των κληρονόμων τους". Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι η αίτηση αναίρεσης του καθού η πρόσθετη παρέμβαση, δεν απευθύνεται κατά του προσθέτως παρεμβάντος στη δίκη, κατά την οποία εκδόθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση, γιατί αυτός δεν είναι κύριος διάδικος, εκτός αν κατά τη δίκη εκείνη, ανέλαβε τον δικαστικό αγώνα, οπότε κατέστη κύριος διάδικος ή η αναίρεση αφορά την πρόσθετη παρέμβαση, σε κάθε όμως περίπτωση ο προσθέτως παρεμβαίνων καλείται στη συζήτηση της αναίρεσης, άλλως αυτή (συζήτηση) κηρύσσεται απαράδεκτη, τούτο δε λαμβάνεται υπόψη και αυτεπαγγέλτως από τον Άρειο Πάγο (ΑΠ 1049/2010, ΑΠ 243/2009, ΑΠ 652/2009). Πάντως αν η αναίρεση του καθού η παρέμβαση απευθυνθεί και κατά του προσθέτως παρεμβάντος δεν ιδρύει απαράδεκτο (ΑΠ 8809/2003) και εκτιμάται ως κλήση κατά τη συζήτηση της αναίρεσης.
Στην προκειμένη περίπτωση η αίτηση αναίρεσης απευθύνεται και κατά του προσθέτως, στα δικαστήρια της ουσίας, παρεμβάντος υπέρ των εναγόντων αναιρεσιβλήτων Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών, ο οποίος κλήθηκε από τα επισπεύδοντα τη συζήτηση αναιρεσίβλητα Ν.Π.Δ.Δ. τόσο κατά την αρχικά ορισθείσα δικάσιμο της 5-10-2011 όσο και κατά την αναφερομένη στην αρχή της παρούσας αποφάσεως (βλ. υπ' αριθμ. 4950Ε/8-9-2011 και 52353Ε'/24-10-2011 εκθέσεις επιδόσεως του δικαστικού επιμελητή Πειραιά ...). Ενόψει της κλητεύσεως αυτής παραδεκτά συζητείται η υπόθεση παρά την απουσία του κληθέντος και μη παραστάντος προσθέτως παρεμβάντος, η κατά του οποίου απεύθυνση της αναιρέσεως εκτιμάται ως κλήση κατά τη συζήτηση αυτής. Περαιτέρω από τις διατάξεις των άρθρων 173 και 1781 του ΑΚ προκύπτει ότι κατά την ερμηνεία της διαθήκης αναζητείται μόνο η αληθινή βούληση του διαθέτη, χωρίς προσήλωση στις λέξεις και δεν έχουν εφαρμογή τα κριτήρια του άρθρου 200 ΑΚ, αφού αυτά αναφέρονται όχι σε μονομερείς δικαιοπραξίες, αλλά σε συμβάσεις (ΑΠ 1710/2009). Σκοπείται δηλαδή, η ανεύρεση της υποκειμενικής άποψης του διαθέτη, χωρίς να ερευνάται η αντικειμενική έννοια, υπό την οποία θα αντιλαμβάνονταν τη βούλησή του οι τρίτοι, κατά τη συναλλακτική καλή πίστη. Προσφυγή σε ερμηνεία της διαθήκης συγχωρείται μόνο εάν το δικαστήριο της ουσίας διαπιστώσει, έστω και εμμέσως κενό ή ασάφεια στο περιεχόμενο της διαθήκης. Τόσο η κρίση του δικαστηρίου για την ύπαρξη κενού ή ασάφειας στη δήλωση του διαθέτη, όσο και η, μετά τη διαπίστωση αυτή, κρίση για την αληθινή βούληση του διαθέτη, ως κρίσεις αναγόμενες σε εκτίμηση πραγματικών γεγονότων, δεν υπόκεινται, σύμφωνα με το άρθρο 561 παρ.1 ΚΠολΔικ στον έλεγχο του Αρείου Πάγου. Αντίθετα, ιδρύεται ο προβλεπόμενος από το άρθρο 559 αρ.1 ΚΠολΔικ. λόγος αναίρεσης για παραβίαση των ανωτέρω ερμηνευτικών κανόνων, όταν το δικαστήριο της ουσίας, παρότι αμέσως ή εμμέσως διαπίστωσε κενό ή ασάφεια στη διαθήκη δεν προσέφυγε σε ερμηνεία της ή, αν και προσέφυγε σε ερμηνεία της, δεν αναζήτησε, ακόμη και λαμβάνοντας στοιχεία εκτός της διαθήκης, την αληθινή βούληση του διαθέτη, κατά την υποκειμενική αυτού άποψη, αλλά ερμήνευσε τη βούληση αυτού όπως αντικειμενικά, κατά την συναλλακτική καλή πίστη την εκλαμβάνουν οι τρίτοι (ΑΠ 225/2009, ΑΠ 1647/2009, ΑΠ 1710/2009).
Στην προκειμένη περίπτωση με τον μοναδικό λόγο της αναιρέσεως αποδίδεται στην προσβαλλομένη απόφαση, με το πρώτο μέρος του λόγου αυτού, η πλημμέλεια της ευθείας παραβιάσεως των ερμηνευτικών κανόνων των άρθρων 173 και 1781 ΑΚ, καθόσον καίτοι η από 23.7.1964 ιδιόγραφη διαθήκη και η κάτω από αυτήν από 17-1-1066 συμπληρωματική διάταξή της, του αποβιώσαντος στις 4-5-1983 Θ. Κ. δεν είχε ανάγκη ερμηνείας, ενόψει του ότι ήταν σαφής κατά το περιεχόμενό της, προέβη σε ερμηνεία αυτής, η οποία όμως ερμηνεία δεν αντιπροσωπεύει την αληθινή βούληση του διαθέτη, ο οποίος με έμφαση όρισε ότι εκτός από το επί της οδού ... κατάστημα-καφέ μπαρ και τα εις ρευστό χρήματά του, που περιέρχονται κατά κυριότητα στα τετιμημένα με τη διαθήκη του πρόσωπα, τα λοιπά περιουσιακά του στοιχεία περιέχονται μόνο κατά τα εισοδήματά τους ήτοι μόνο κατ' επικαρπία στα πρόσωπα αυτά (τετιμημένα) και ότι συνακόλουθα η δοθείσα από την προσβαλλομένη απόφαση ερμηνεία ότι ο διαθέτης ήθελε να εγκαταστήσει ως κληρονόμους του ισομερώς τα αναιρεσίβλητα ΝΠΔΔ και στην κυριότητα του επιδίκου είναι εσφαλμένη και αναιρετέα για ευθεία παραβίαση των παραπάνω κανόνων. Με το δεύτερο μέρος του ίδιου λόγου ζητείται η αναίρεση της προσβαλλομένης αποφάσεως γιατί "στερείται νομίμου βάσεως, λόγω ανεπαρκειών αιτιολογιών σε ζήτημα που ασκεί ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης". Ο λόγος αυτός ως αιτίαση από τη διάταξη του αριθμού 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔικ είναι απαράδεκτος, καθόσον οι αποδιδόμενες στην προσβαλλομένη απόφαση πλημμέλειες αφορούν στην κρίση του δικαστηρίου περί συνδρομής λόγου ερμηνείας της διαθήκης καις την μετά τη διαπίστωση αυτή κρίση περί της αληθινής βούλησης του διαθέτη, οι οποίες όμως κρίσεις, ως αναγόμενες, κατά τα αναφερόμενα στη νομική σκέψη, σε εκτίμηση πραγματικών γεγονότων, δεν υπόκεινται, σύμφωνα με το άρθρο 561 παρ.1 ΚΠολΔικ, στον έλεγχο του Αρείου Πάγου. Αιτίαση ότι η ερμηνεία της διαθήκης έγινε αντικειμενικά, όπως οι τρίτοι, κατά τη συναλλακτική καλή πίστη την εκλαμβάνουν και όχι υποκειμενικά, ώστε να στοιχειοθετείται ο ερευνώμενος από το άρθρο 559 αρ.1 ΚΠολΔικ λόγος, δεν υφίσταται (ΑΠ 225, 1647, 1710/2009). Περαιτέρω, ο ίδιος λόγος, κατά το δεύτερο μέρος του, με το οποίο, μόνο με την επίκληση της διατυπώσεως της διατάξεως του αριθμού 19 του άρθρου 559 ΚΠολΔικ και χωρίς την παράθεση αντίστοιχου πραγματικού, ζητείται η αναίρεση της προσβαλλομένης αποφάσεως για εκ πλαγίου παραβίαση των ίδιων διατάξεων, ήτοι των άρθρων 173 και 1781 ΑΚ, είναι απορριπτέος ως αόριστος. Οι αναιρεσείοντες, λόγω της ήττας τους πρέπει να καταδικασθούν στη δικαστική δαπάνη των εχόντων κοινή δικαστική εκπροσώπηση αναιρεσιβλήτων ΝΠΔΔ, των οποίων η νομική υπηρεσία δεν διεξάγεται από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ( άρθρ. 176 και 183 ΚΠολΔικ.).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 6-4-2010 αίτηση των Ε. Π. Κ., Σ. Ε.Κ. κλπ. για αναίρεση της υπ' αριθμό 6905/2009 αποφάσεως του Εφετείου Αθηνών.
Καταδικάζει τους αναιρεσείοντες στη δικαστική δαπάνη των αναιρεσιβλήτων Ν.Π.Δ.Δ., την οποία ορίζει σε δύο χιλιάδες επτακόσια (2.700) Ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 19 Μαρτίου 2013.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 1 Απριλίου 2013.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ